نمونه سوال

سرتیتر صفحه جدید

جواب پرسش های سال دوم

فکر کنید :3
در این متن به چند خاصیت فیزیکی گوگرد مشاهده شده است،‌با کشیدن خط زیر هر خاصیت آن ها را مشخص کنید:«گوگرد جامد شکننده زردرنگی است که در دمای 119ºC ‌ذوب می شود و در دمای 445ºC به جوش می آید. این نافلز جریان برق را از خود عبور نمی دهد وارد آب حل نمی شود» .
فکر کنید : 4
آیا می توان تغییر فیزیکی را به تغییر در شیوه ی قرارگرفتن ذره های سازنده یک ماده در کنار هم نسبت دارد؟
چون در تغییر فیزیکی خود ذرات هیچ تغیری نمی کند، بلکه جنبش و سرعت آن ها نسبت به همدیگر تغییر می کند.  

فکر کنید : 5
درهر مورد با بیان علت ،‌تغییرهای شرح داده شده را در دو دسته ی فیزیکی و شیمیایی قرار دهید.

فکر کنید :6
1 – کدامیک از واژه های زیر برای بیان تغییر فیزیکی و کدامیک برای معرفی تغییر شیمیایی بکار می روند.

خردکردن ، ساییدن ، ذوب شدن ، تبخیر شدن ، آسیاب کردن----> تغییر فیزیکی
فاسد شدن ، زنگ زدن، سوزاندن ----> تغییر شیمیایی  

2- برای شمع سه خاصیت فیزیکی و یک خاصیت شیمیایی مثال بزنید.6

خاصیت شیمیایی :‌به آسانی می سوزد خاصیت فیزیکی: جامد است – براثر گرما ذوب می شود – رنگ آن معمولاً سفید مایل به زرد است.  

3- آیا می توانید تغییر شیمیایی را به تغییر در ساختار ذره های سازنده ی ماده نسبت داد ؟ با توجه به شکل زیر پا سخ خود را توضیح دهید6

بله،‌چون مولکول های سه اتمی گاز NO₂ قهوه ای رنگ وقتی سرد می شود به مولکول های چهار اتمی N₂O₄ بی رنگ است تبدیل می شود پس چون ساختار مولکولی عوض

شده تغییر شیمیایی است.  

فکر کنید :9
معلوم کنید که در هر مورد تغییر توضیح داده شده فیزیکی یا شیمیایی است؟ آیا با اطلاعات داده شده می توان به این پرسش پاسخ داد؟ چرا؟

1-                                                                       یک مایع بی رنگ بر اثر گرم شدن به مرور ناپدید می شود.
فیزیکی : چون تبخیر شده است

2-                                                                      
2 – یک مایع سرد می شود و جامدی در ظرف ته نشین می شود.
فیزیکی :‌چون وقتی سرد می شود مقداری از مواد محلول آن رسوب می کند

3-                                                                      

3– یک ماده ی جامد آبی رنگ در آب حل می شود و آب را به رنگ آبی درمی آورد.
فیزیکی : چون ماده در آب حل شده است.

4 – یک ماده جامد آبی رنگ می شود و بوی تندی به مشام می رسد.
اطلاعات کامل نیست. زیرا ممکن است این مایع وقتی به بخار تبدیل می شود بوی تند و تیز باشد یا ممکن است این مایع بر اثر گرما با یک ماده دیگر واکنش شیمیایی انجام داده باشد و بوی تند و تیز ایجاد کند.  

فکر کنید 14
گرماده یا گرماگیر بودن هر یک از تغییرهای فیزیکی و شیمیایی زیر را با آوردن دلیل مشخص کنید.
1 – تبخیر آب
2 – پختن غذا
3 – سوختن نفت

1 – گرماگیر : زیرا برای تبدیل آب به بخار گرمای زیادی لازم است.
2 – گرماگیر :‌برای اینکه غذا پخته شود به انرژی گرمایی نیاز دارد.
3 – گرماده : زیرا وقتی نفت شروع به سوختن می کند مقداری زیادی گرما تولید می شود.  

فکرکنید  19
با دقت به تصویر زیر نگاه کنید. واکنش دهنده ها و فرآورده های واکنش نشان داده شده را مشخص کنید. اگر مولکول های موجود در دو طرف این واکنش را روی کفه ی ترازو قرار دهید، کدام سمت سنگین تر خواهد بود؟ چرا؟

هر دوکفه با هم برابر هستند . چون طبق قانون پایستگی جرم در یک واکنش شیمیایی جرم واکنش دهنده ها برابر جرم فرآورده ها می باشد.  

تمرین کنید ص 23
در جدول زیر نامه چند جسم نوشته شده است. مشخص کنید که کدامیک چشمه نور (منیر) و کدام یک غیرمنیر است؟

فکر کنید :‌ص 27
در هنگام روز،‌در اتاق هایی که پنجره دارند، معمولاً چراغ روشن نمی کنیم. با وجود این اشیای داخل اتاق را می بینیم.علت را توضیح دهید.

چون نور چشمه ی نوری که به اجسام غیرمنیر تابیده بازتاب پیدا کرده و به چشم ما می رسد و در نتیجه اجسام غیرمنیر دیده می شوند.  

مشاهده کنید : ص 30
روبروی یک آینه تخت بایستید و به تصویر خود در آینه نگاه کنید. اکنون دست چپ خود را بلند کنید. تصویر کدام دست خود را بلند می کند؟ تفاوت شما با تصویرتان چیست؟ نتیجه را

پس از بحث در گروه به کلاس گزارش دهید.
تصویر دست راست بالا می رود. بدن ما یک جسم حقیقی است اما تصویر مجازی است و وجود خارجی ندارد.  

اطلاعات جمع آوری کنید. ص 38 تعدادی عینک طبی را بررسی کنید و بگوئید که آیا عدسی آن ها واگراست یا همگرا . از چه روشی برای تعیین واگر یا همگرا بودن عدسی استفاده می کنید؟
برای تعیین محدب یا مقعر بودن عدسیها راههای مختلفی وجود دارد
1 – آنها را در مقابل نور قرارداده هر کدام نور را متمرکز کنند محدب،‌هر کدام پراکنده کنند ،‌مقعر.
2 – در عدسی های مقعر تصویر همیشه کوچکتر و مستقیم اما در محدب این طور نیست. تصویر بزرگتر است.
3 – هر کدام بر روی پرده تصویر تشکیل دهند محدب هستند.  

پرسش و پاسخ متن فصل دوم :
1 – نور چیست؟ غیر از نور دو صورت دیگر انرژی که مانند نور عمل می کنند نام ببرید.

نور صوتی از انرژی است که از منبع تولید جدا شده و با سرعت بسیار زیاد در فضا منتشر می شود. امواج رادیویی، اشعه X  

2 – چرا اجسام غیرمنیر دیده می شوند؟

زیرا نوری که از چشمه ی نور به آنها برخورد می کند پس از بازتاب به چشم ما می رسد  

3 – چند دلیل بیان کنید که نور در خط مستقیم سیر می کند؟

الف) ایجاد سایه
ب) پدیده خسوف و کسوف
ج) مشاهده ی باریکه نور از یک روزنه
ج) پشت سر خود را نمی توان دید  

4 – در چه اجسامی بازتاب نور بیشتر و در چه اجسامی کمتر است؟

در اجسامی که سطح صاف و براق دارند، بازتاب نور بیشتر است و در اجسامی که سطح تیره و ناصاف دارند بازتاب کمتر است.5 – علت شکست نور چیست؟ تغییر در سرعت نور در محیط های مختلف است
6 – منظور از طیف نور چیست و طیف نور سفید شامل چند رنگ است؟نورهای رنگی حاصل از پاشیدگی نور توسط منشور را طیف می گویند. هفت رنگ
7 – دو نوع عدسی را نام برده و کدام نور را متمرکز می کند؟عدسی محدب – عدسی مقعر و عدسی محدب نور را متمرکز می کند.  

مشاهده کنید ص 43
در ظرف نسبتاً بزرگی آب ریخته و روی آن توپ سبکی و کوچکی را قرار دهید. بعد از آن که آب و توپ به حالت سکون درآمدند، با انگشت خود ضربه های متوالی،‌در راستای عمود بر سطح آب وارد کنید و حرکت توپ را مشاهده کنید.
الف) آیا توپ در راستای افقی در سطح آب جابه جا می شود؟ آیا به شما نزدیک می شود یا از شما دور می شود؟
ب) آیا توپ در راستای عمودی بالا و پایین می رود؟

الف- توپ در راستای افقی جابجا نمی شود و فاصله آن از دست ما ثابت می ماند.
ب – در راستای قائم توپ بالا و پائین می رود یعنی وقتی موج به توپ می رسد آن را وادار به نوسان می کند.  

تفسیر کنید ص 47
اگر یک بلندگوی کوچک را زیر سرپوش شیشه ای قراردهیم و آن را به جریان برق وصل کنیم تا صدا تولید کند، سپس هوای زیر سرپوش را به وسیله ی تلمبه ی تخلیه به تدریج خارج کنیم. مشاهده می کنیم که صدای بلندگو به تدریج کم می شود تا زمانی که دیگر تقریباً صدایی را نمی شنویم . چرا؟

علت آن است که صوت در خلاء منتشر می شود، اگر صدای ضعیفی گاهی شنیده شود از راه تماس بدنه بلندگو با کف پوش،‌یا میز یا چیز دیگر است.  

اطلاعات جمع آوری کنید: ص 48
1 – بعضی از حیوانات، بر خلاف انسان،‌قادر به شنیدن فراصوت و فرو صوت هستند. تحقیق کنید که کدامیک از حیوانات فروصوت را می شنوند و کدامیک قادر به شنیدن فراصوت

هستند.
2 – آیا حیواناتی را می شناسید که از این صوت ها استفاده دیگری کنید؟

فراصوت : خفاش و گراز ماهی – فروصوت : اسب و حشراتی چون عنکبوت که ده دقیقه قبل از وقوع زلزله امواج طولی را حس می کنند.
خفاش با ایجاد فراصوت و گوش دادن به بازتاب آن مانع را شناسایی می کند.  

اطلاعات جمع آوری کنید. ص 49
تحقیق کنید که از پرتوهای :
الف) گاما
ب) ایکس
پ) فروسرخ
ت) رادار
چه استفاده هایی می شود؟

الف) از پرتو گاما در فیزیوتراپی و بمباران غده های سرطانی
ب) از پرتو ایکس در رادیو گرافی و رادیوسکوپی و عکس برداری از قطعات صنعتی جهت اطمینان از سالم بودن
پ) از فروسرخ به کمک دوربینهای فروسرخ (مادون قرمز) جهت شناسایی
ت) از پرتوهای رادار جهت ارتباط و شناسایی  

سؤالات متن فصل 3 :

 1 – منظور از دوره چیست؟

مدت زمانی که طول می کشد تا جسم یک نوسان کامل انجام دهد. (زمان رفت و برگشت)  

2 – در امواج سطح آب آیا جهت ارتعاش عمود بر انتشار است یا هم جهت هستند؟

جهت ارتعاش عمود بر جهت انتشار است  

3 – منظور از سرعت انتشار چیست؟ ویکای آن را بیان کنید.

مسافتی را که موج درواحد زمان طی می کند ویکای آن متر بر ثانیه است  

4 – موج چگونه انرژی را حمل می کند؟

موج با حرکت خود انرژی را از ذره ای به ذره ی دیگر انتقال می دهد  

5 – موجهای الکترومغناطیسی چه نوع موجهایی هستند؟

موجهایی هستند که از بسامد بسیار بالا تا بسامد پایین را شامل می شوند.  

6 – موجهای رادیوی کدامند؟

موجهای الکترومغناطیسی هستند که طول موج بلند و بسامد بسیار پایین دارند.  

7 – انسان در زمانهای قدیم از چه راههایی با هم ارتباط برقرار می کردند؟

بوسیله چاپارها – علامت دادن دود آتش – روشن و خاموش کردن چراغ  

فکر کنید ،‌ ص 55
به نظر شما چرا این انرژی را گرمای نهان ذوب نامگذاری کرده اند؟

چون این انرژی به انرژی درونی جسم تبدیل می شود بدون آنکه دمای جسم تغییر کند.  

همان طور که برای انجماد ماده باید به آن گرما بدهیم یا از آن گرما بگیریم ،‌برای تبخیر و

میعان نیز باید همین کار صورت پذیرد.فکر کنید 2 ،‌ص 55
آیا می توانید با استفاده از تعریف گرمای نهان ذوب، گرمای نهان انجماد را تعریف کنید؟
به نظر شما آیا گرمای نهان انجماد و جسم با گرمای نهان ذوب آن مساوی است؟
- بله، گرمای نهان انجماد مقدار گرمایی است که در نقطه انجماد از واحد جرم گرفته تا از حالت مایع به جامد تبدیل شود.
- بله،گرمای نهان ذوب همیشه برابر نهان انجماد است.  

فکر کنید. ص 56
به نظر شما اگر قسمتی از ماده را در هر یک از این سه حالت گرم کنیم (منطقه گرم با رنگ مشخص شده است )‌ گرما در کدام حالت به روش رسانایی بهتر منتقل می شود؟ چرا؟

گرما به روش رسانایی در جامدات بهتر منتقل می شود زیرا فاصله ذره های جسم کمتر است . در جامد ذره ها به هم نزدیکترند و گرما بهتر و زود تر منتقل می شود.  

آزمایش کنید. ص 60
1 – در یک لوله آزمایش کمی یخ بریزید و روی یخ یک قطعه توری فلزی بیندازید تا یخ را در کف لوله نگهدارد. در یک لوله آزمایش دیگر فقط کمی یخ بریزید. سپس هر دو لوله را تقریباً پر از آب کنید.
2 – قسمت بالای لوله ی اول و قسمت پائین لوله ی دوم را مطابق شکل، روی چراغ الکلی بگیرید. چه مشاهده می کنید؟ در کدام لوله یخ، زودتر آب می شود؟در لوله اول آب به جوش می آید بدون آنکه یخ ذوب شود. در لوله دوم یخ شروع به ذوب شدن می کند و پس از ذوب شدن آب گرم شده به جوش می آید.
به دو پرسش زیر پاسخ دهید.

1– از این آزمایش،‌ درباره میزان رسانایی گرمایی آب، چه نتیجه ای می توان گرفت؟
2 – در کدام لوله جریان همرفتی بوجود می آید؟ چرا؟

1-آب رسانای خوبی نیست زیرا گرما را به یخ منتقل نکرد(در لوله اول)
2-در لوله ی دوم، زیرا جریان همرفتی همیشه از پائین به بالا برقرار است.  

فکر کنید :‌ص 66
یکی از راه های جلوگیری از اتلاف گرما استفاده از پنجره ی دو لایه است. به نظر شما پنجره ی دو لایه با کدام یک از راههای انتقال گرما از هدر رفتن گرما جلوگیری می کند؟

چون بین دو لایه مقداری هوا قرار می گیرد و هوا هم عایق است و از انتقال گرما به طریق رسانایی جلوگیری می کند.

آزمایش کنید. ص 67
مقداری الکل روی دست خود بریزید و به آن فوت کنید. چه اتفاقی می افتد؟ چرا؟
آیا می توانید توضیح دهید که چرا در قدیم آب را برای خنک شدن داخل کوزه نگهداری می کردند؟

دست ما احساس سرما می کند. زیرا ا لکل به سرعت تبخیر شده و گرمای زیادی را از دست ما می گیرد.
چون کوزه از گل زمین پخته ساخته شده مقداری از آب درون آن به بیرون تراوش می کند، آب سطح کوزه برای تبخیر شدن گرما از درون کوزه گرفته و آب درون آن خنک می شود.  

اطلاعات جمع آوری کنید: ص 70
1 – کاربراتور چه نقشی در اتومبیل برعهده دارد؟
2-در اتومبیل اگر نسبت مقدار هوایی که با سوخت مخلوط می شود مناسب نباشد چه مشکلاتی بوجود می آید؟

- مخلوط کردن بنزین یا هوا به نسبت معین برای سوختن

- احتراق به خوبی انجام نمی گیرد، سوخت کامل نمی سوزد واتومبیل دود سیاه می کند وموتور به خوبی کار نمی کند.  

پرسش وپاسخ فصل 4
1- گرماچیست؟

گرما صورتی از انرژی است که اگر به جسمی داده شود جنبش ذرات آن بیشتر واگر از ماده گرفته شود جنبش ذرات آن کم می شود

2- انرژی درونی یک ماده به چه جیزهایی بستگی دارد؟
به انرژی جنبشی و انرژی پتانسیل ذرات موجود در ماده بستگی دارد

3 – دما چیست؟
مقدار گرمایی است که به یک کیلوگرم ماده ی جامد در نقطه ذوب داده می شود تا از حالت جامد به مایع درآید

4- گرمای نهان ذوب چیست ؟
مقدار گرمایی است که به یک کیلو گرم ماده ی جامد داده می شود تا از جامد به مایع تبدیل شود

5 – گرمای نهان میعان چیست؟
مقدار گرمایی است که به یک کیلوگرم ماده ی جامد در نقطه ذوب داده می شود تا ازحالت جامد به مایع درآید.

6 – تفاوت اجسام سرد با اجسام گرم از نظر انرژی تابشی چیست؟
اجسام سرد انرژی بیشتری دریافت می کنند و کمتر صادر می کنند اما اجسام گرم انرژی کمتری را گرفته و انرژی بیشتر را صادر می کنند.

7– برای عمل سرد سازی از کدام تغییر حالت ماده استفاده می شود؟
تبخیر – میعان

8 – موتور اتومبیل دارای چند مرحله است ؟ نام ببرید؟
مکش - تراکم - انفجار - تخلیه  

پرسش و پاسخ متن بخش سوم

1 – لایه های زمین را به ترتیب از خارج به داخل بیان کنید:

پوسته – گوشته – هسته  

2 – وجود کدام عناصر خاصیت مغناطیسی کره ی زمین را نشان می دهد؟

آهن – نیکل  

3 – لایه بالایی پوسته ی زیر قاره ها بیشتر از چه عناصری ساخته شده است؟

سیلسیم – آلومینیوم  

4 – سنگ کره به چه بخشی از زمین گفته می شود؟

پوسته سنگی و سخت زمین همراه با قسمت سنگی گوشته را سنگ کره گویند.  

فکر کنید :
1 – کدامیک از مواد زیر کانی هستند و کدامیک کانی نیستند؟

مشاهده کنید :
1 – مقداری آب دریا یا چاه را در ظرفی بریزید، سپس ظروف آب را در محل گرمی قراردهید تا آب آن بخار شود. در ته ظرف چه می بینید؟
2- یک میخ آهنی را به مدت چند روز در یک محل مرطوب قراردهید،‌روی میخ چه می بینید؟
- در ته ظرف مقداری نمک رسوب می کند.
- روی میخ زنگ می زند.  

مشاهده کنید :
مقداری نمک خوراکی را روی شعله ی آتش بپاشید،‌رنگ شعله چه تغییری می کند؟

رنگ شعله زرد می شود که نشانگر وجود سدیم در نمک طعام است.  

فکر کنید :
1 – چرا طی صدها میلیون سال که از عمر زمین می گذرد همه ی کوه ها از بین نرفته اند ودریاها و دریاچه ها از مواد رسوبی پر نشده اند؟
چون سنگ های رسوبی بوجود آمده دوباره بر اثر عواملی چون چین خوردگی یا گسل از آب خارج شده و بصورت کوه در می آیند.  

فکر کنید :
دیده اید که همواره در ته کتری و سماور لایه های نازکی از آهک بوجود می آید. آیا برای تشکیل این لایه ها باید آب کتری یا سماور بطور کامل تبخیر شوند؟

خیر هر زمان که املاح موجود در آب به حد اشباع رسید اضافی املاح بصورت رسوب در

دیواره کتری ته نشین می شود.  

پرسش و پاسخ متن فصل 6 :
1 – کانی چیست؟

مواد طبیعی و خالصی هستند که انسان و سایر جانداران در بوجود آمدن آنها دخالت ندارند

2 – کانی های اولیه کدامند؟ مثال بزنید.

کانی هایی هستند که بر اثر سردشدن مواد مذاب حاصل می شوند. مثل کوارتز – فلدسپات – میکا  

3 – ماگما چیست؟

مواد مذاب درون زمین را ماگما گویند.  

4 – سنگ های آذرین درونی چگونه تشکیل شده ،‌مثال بزنید؟

از سردشدن مواد مذاب در خارج از زمین بوجود می آیند. مثل گرانیت و گابرد  

5- دو ویژگی سنگهای رسوبی را بنویسید؟

1. لایه لایه هستند
2. دارای فسیل باشند  

6- کاربرد اساسی سنگ ها و کانی ها در کجاست؟

1. برای تأمین ماده
2. تأمین انرژی  

7 – در مخازن نفتی منظور از سنگ پوششی چیست؟

سنگ هایی هستند که به صورت یک لایه نفوذ ناپذیر در روی مخازن نفتی وجود دارد و از بالاآمدن نفت جلوگیری می کنند.  

8 – زغال سنگ ها معمولاً بین کدام گروه سنگها یافت می شوند و چه مصارفی دارند؟

به صورت لایه هایی بین سنگ های رسوبی یافت می شوند و مصرف آن ها در تولید

انرژی،‌ذوب فلزات،‌پتروشیمی می باشد.

9 – از سنگ ها و کانی ها چگونه در صنایع الکتریکی استفاده می شود؟
برای ساختن انواع ترانزیستور و قطعات بکار رفته در وسایل صوتی و تصویری ،‌گرمائی و..

فکر کنید:
چرا باوجود اینکه پلانکتون ها در دریاهای قدیمی به فراوانی وجود داشته اند، در همه ی رسوبات این دریاها نفت وگاز تشکیل نشده است؟

ممکن است رسوب گذاری به آرامی صورت گرفته باشد و پلانکتون ها تجزیه شده و از بین رفته باشند . ممکن است اکسیژن موجب اکسیده شدن آنها شده باشد
   تحقیق کنید :
1 – بیشتر منابع نفت و گاز ایران در چه مناطقی قرار گرفته اند؟

خلیج فارس ، خوزستان،‌سرخس ،‌نواحی قم  

2 – سنگ مخزن و سنگ پوشش منابع نفت و گاز ایران را چه سنگ هایی تشکیل می دهند؟

سنگ آهک، سنگ گچ، مارن،‌ ایندریت  

3 – کشور ما به چه کشورهایی گاز صادر می کند و چگونه؟

بوسیله کشتی به بسیاری از کشورهای صنعتی به وسیله لوله به ترکیه  

تحقیق کنید
1 – علت افزایش استخراج زغال سنگ چیست؟

افزایش قیمت نفت و گاز، افزایش جمعیت ، احتیاج بیشتر به انرژی  

2 – علت کاهش استفاده از زغال سنگ برای تولید انرژی چیست؟

جلوگیری از آلودگی هوا – زیرا زغال سنگ وقتی که می سوزد گازهای آلوده کننده ی زیادی وارد هوا می کند.  

فکر کنید :
عمل تخریب سنگ ها توسط یخ زدن آب ، بیشتر در چه مناطقی از زمین و چه فصل هایی از سال صورت می گیرد؟

بیشتر در مناطق کوهستانی و در فصل های پائیز و زمستان بیشتر صورت می گیرد.تفسیر کنید‌:
پس از حفر تونل های راه سازی،‌کف تونل دائماً پر از خرده سنگ می شود. علت آن چیست؟

وقتی که تونل حفر می شود با کندن سنگ ها فشار از روی بعضی از سنگ ها برداشته می شود و در نتیجه سطح آنها بر اثر انبساط کم کم خرد شده و بداخل تونل می ریزد. برای جلوگیری از ریزش باید دیوارها و سقف تونل را با سنگ های مخصوص و سیمان پوشانید

فکر کنید :
به نظر شما، تغییرات دما روی سنگ هایی که از یک کانی درست شده اند بیشتر است یا سنگ هایی که از چند کانی ساخته شده اند؟ دلیل آن چیست؟

سنگ هایی که از چند نوع کانی درست شده اند. زیرا میزان انبساط و انقباض همه ی کانی ها یکسان نیست. بعضی میزان انبساط بیشتری دارند و بعضی کمتر که همین موجب اختلاف حجم قسمت های مختلف سنگ شده و آن را متلاشی می کند.فکر کنید :
کدامیک از استان های ایران،‌آثار باستانی بیشتری دارد؟

فارس - ‌اصفهان – خوزستان  

آیا رابطه ای بین تعداد آثار باستانی با هوازدگی شیمیایی وجود دارد؟

در مناطقی که هوازدگی شیمیایی بیشتر باشد بناهای قدیمی زودتر از بین رفته در نتیجه آثار باستانی کمتری وجود دارد.  

فکر کنید :
مقدار خاک یک منطقه به عواملی چون آب و هوا، نوع سنگ های محل،‌مدت زمان ،‌شیب زمین و تعداد جانداران آن منطقه بستگی دارد. آیا می توانید نقش هر یک از عوامل بالا را در تشکیل خاک توضیح دهید.

آب و هوا‌: نوع آب و هوا در عمل هوازدگی بسیار مؤثر است مثلاً‌ آب و هوای گرم و مرطوب هوازدگی شیمیایی سریعتر از بیابان ها است.
نوع سنگ : مقاومت همه سنگ ها در برابر هوازدگی یکسان نیست. بعضی مقاومت کمتری دارند و زود متلاشی می شوند مثل سنگ آهک که سرعت تشکیل خاک را زیاد می کنند اما بعضی از سنگ ها بسیار مقاوم هستند و دیرتر متلاشی می شود و سرعت تشکیل خاک در آن حاکم است.
محل : مواد وقتی در قسمت سطحی زمین و در معرض آب و هوا باشند زودتر متلاشی و به خاک تبدیل می شوند.
مدت زمان : هر چه زمان طولانی تر باشد مواد بیشتری دچار هوازدگی شده و خاک بیشتری حاصل می شود.
شیب زمین: هر چه شیب زمین بیشتر باشد مواد بر اثر لغزه زمین حرکت و به هم برخورد کرده و به ذرات کوچکتر تبدیل شده و سرعت تشکیل خاک را بیشتر می کنند.

فکر کنید :
1 - کشاورزان قبل از کشت ،‌زمین خود را شخم می زنند ، آیا می دانید ؟ چرا؟

برای اینکه فاصله بین ذرات بیشتر شود تا آب و هوا به آسانی در خاک نفوذ کند و جنب و

جوش موجودات ذره بینی زیاد گردد باقی مانده گیاهان و حیوانات زودتر پوسیده می شوند و زمین تقویت می گردد.  

2 – برخی از کشاورزان یک گیاه را دو با ر متوالی در یک زمین نمی کارند. آیاعلت آن را می دانید؟

به علت شیوع آفات و امراض و ازدیاد علف های هرز و کم شدن گروهی از مواد غذایی خاک و به هم خوردن تعادل مواد غذایی در خاک رویی و خاک زیرین باید تناوب کشت صورت بگیرد.فکر کنید :
آیا یک کشاورز باید بداند که خاک مزرعه اش اسیدی است یا بازی؟‌چرا؟

بله،‌زیرا که میزان اسیدی یا بازی بودن خاک از حدمعمول بیشتر یا کمتر باشد. گیاه در آن رشد چندانی ندارد. و نیز بعضی از گیاهان در خاک های اسیدی بهتر رشد می کنند و بعضی در خاک های بازی رشد می کنند

بخش چهارم

سؤالات متن فصل 9 :
1 – سلول چیست؟

کوچکترین واحد ساختمانی بدن موجودات زنده را سلول گویند.  

2 – آیا هر چه جاندار بزرگتر باشد اندازه ی سلول های آن هم بزرگتر است؟

خیر، زیرا بین سطح و حجم سلول نسبت معینی وجود داد پس مقدار سلول ها بیشتر است نه حجم سلول ها.  

3 – سلول ها چه موادی را دفع می کنند؟

مواد زاید – کربن و دی اکسید (CO2)  

4 – مواد معدنی و مواد آلی غذاها کدامند؟

مواد معدنی :‌نمک ها،‌ مواد آلی : پروتئین ها، ‌چربی ها، کربوهیدرات ها، ویتامین ها  

5 – دو فایده مهم چربی ها را در بدن بیان کنید.

الف) تولید انرژی در بدن
ب) محافظت بدن در برابر سرما و ضربه  

6 – استفاده بیش از حد ویتامین ها در بدن زیان آور است؟ چرا؟

ویتامین های محلول در چربی زیرا ویتامین هایی که محلول در آب هستند اضافی آنها توسط آب به صورت ادرار دفع می شوند. اما محلول در چربی

دفع نمی شوند و تولید بیماری می کنند.7 – در هر یک از اعمال زیر کدام عناصر در بدن دخالت دارند؟الف) تنظیم ضربان قلب (سدیم)
ب) تنظیم فعالیت غده تیروئید (ید)
ج) سلامت استخوان ها و دندان ها (فسفر و کلسیم)
د) انتقال گازهای تنفسی توسط گلبول های قرمز (آهن)8 – کار دستگاه گوارش چیست؟غذا را برای هدف سلول ها آماده می کند یعنی مولکول های درشت را به مولکول های ریز تبدیل کرده تا جذب سلول ها شوند.

9 – کدام قسمت دستگاه گوارش نسبت به سایر قسمت ها اهمیت بیشتری دارد؟ چرا؟روده باریک، زیرا در آنجا هضم کامل تمام غذاها صورت می گیرد و عمل جذب هم درآنها صورت می گیرد.10 – آنزیم چیست؟موادی هستند که در شیره های گوارشی وجود دارند که از سلول های معینی در دیواره لوله گوارش ترشح می شوند و موجب هضم غذاها می شوند.  

تفسیر کنید :
قلب بطور منظم منقبض و ضبط می شود. این عمل را ضربان قلب می گویند. در هر ضربان خون به قلب وارد و از آن خارج می شود. این چرخه مراحل یک ضربان قلب را نشان می دهد.

مراحل ضربان قلب شامل انقباض دهلیزها و انقباض بطن ها و استراحت است که بطور متوسط در هشت دهم ثانیه انجام می گیرد، با انقباض دهلیزها خون از راه دریچه های یک طرفه کننده بین دهلیز و بطن وارد بطن ها می شود چون این کار نیروی زیادی نمی خواهد و دیواره دهلیزها چندان ... و قوی نیست و در عوض هنگام انقباض بطن خون باید به همه جای بدن برسد برای این کار باید با فشار وارد سرخرگ آئورت و ششی شود و در هنگام استراحت همه از دو سیاهرگ بزرگ بالایی و پائینی خون از اندام ها وارد قلب می شود.  

مشاهده کنید
الف) دیواره ی کدام حفره ی قلب قطورتر است ؟ چرا؟
ب) سرخرگ ها و سیاهرگ های متصل به قلب، چه تفاوت ساختمانی دارند؟
ج) دریچه های بین دهلیز و بطن چگونه عمل می کنند؟

- دیواره بطن ها از دهلیزها قطورتر است. علت این است که باید فشار خون را به خارج از قلب انتقال دهند.
- دیواره سرخرگ ها قطورتر است و مانند شیلنگ آب لوله ای هستند اما دیواره سیاه رگها نازکتر و هنگام خالی بودن مثل تیوپ دوچرخه به هم می رسد.
موجب یک طرفه کردن حرکت خون از دهلیزها به بطن ها می شوند.  

سؤال از متن فصل 12
1 – بخش های مهم خون کدامند؟

پلاسما، سلولهای موجود در پلاسما  

2 – سلول های موجود در پلاسمای خون کدامند؟

گلبول های قرمز – گلبول های سفید - پلاکت ها  

3 – عامل قرمزی رنگ خون چیست و در کجا قرار دارد؟

هموگلوبین است که درون گلبول های قرمز قرار دارد.  

4 – کار گلبول های سفید چیست ؟ و کار خود را چگونه انجام می دهند؟

دفاع از بدن در برابر میکروب هاست که به دو طریق با میکروب ها مبارزه می کنند یا آن ها را می خورند یا ماده ای ترشح می کنند بنام پادتن که از فعالیت میکروب ها جلوگیری می کند.  

5 – وظایف خون در بدن را بنویسید.

الف) وسیله انتقال مواد
ب) ثابت نگهداشتن دمای بدن
ج) رابطه بین سلول ها
د) دفاع از بدن در برابر میکروب ها  

6– ویروس ایدز چه تأثیری بر دستگاه ایمنی بدن می گذارد؟
ویروس ایدز سلول های ایمنی بدن را از بین می برد. به همین دلیل فرد مبتلا به تدریج ایمنی بدن خود را از دست داده و بسیار آسیب پذیر می شود.  

آزمایش کنید :
1 – سرعت عبور خون در رگ های با قطر متفاوت چگونه است؟
2 – آیا جریان خون در رگ ها یک طرف است یا دو طرفه ؟
3 – حرکت گلبول های قرمز از درون مویرگ ها چگونه است ؟

-                    هر چه قطر زیادتر باشد خون سریعتر حرکت می کند.
- همیشه یک طرفه است
- چون مویرگ ها بسیار نازک هستند حرکت بسیار کند و گلبولهای بصورت یک ردیفی حرکت می کنند.  

-                    فکر کنید : 1 – نقش گردش بزرگ و گردش کوچک خون را توضیح دهید؟
2 – چرا به کبد بر خلاف بقیه اندام ها، دو رگ وارد شده است؟

-                    گردش بزرگ از بطن چپ شروع و پس ازعبور از اندامها به دهلیز راست ختم می شود. گردش کوچک از بطن راست شروع پس از عبور از ششها به دهلیز چپ ختم می شود. در گردش بزرگ خون روشن از قلب خارج و پس از عبور از اندام ها تیره شده و به قلب باز می گردد. اما در گردش کوچک برعکس این عمل خون تیره خارج شده و در ششها تصفیه کشته خون روشن وارد قلب می شود.
- به کبد یک سرخرگ برای تغذیه وارد می شود. یک سیاهرگ مواد غذایی را از روده باریک به کبد می آورد برای کنترل و بازرسی سیاهرگ باب نام دارد

-                    اطلاعات جمع آوری کنید :
1 – تحقیق کنید وجود فشار خون بالا و فشار خون پائین، چه ضرری دارد؟

-                    وقتی فشار خون از حد معمول بیشتر باشد دیواره سرخرگ ها انعطاف پذیری زیادی را ندارند و دیواره آنها سخت شده است و در نتیجه قلب به سختی خون را وارد رگ ها می کند به قلب فشار می آید و گاهی رگ ها دچار شکستگی شده و خونریزی ایجاد می شود. اگر فشار خون کمتر از حد معمول باشد،‌خون به مغز نمی رسد و خطرناک است.  

فکر کنید :
1 – وظیفه اصلی زبان تشخیص مزه ی غذاهاست. آیا کارهای دیگر را می توان برای زبان در نظر گرفت؟
2 – به نظر شما آیا عمل جویدن ایجاد تغییر فیزیکی در غذاهاست یا تغییر شیمیایی ؟ دلیل بیاورید.
3 - چرا غذا باید جویده شود؟

1. زبان در حرکت دادن لقمه ی داخلی دهان دخالت دارد و به عمل جویدن کمک می کند و به عمل بلع نیز یاری می رساند.
. عمل جویده شدن و خرد کردن غذاهاست یعنی تغییر فیزیکی است.
3. هرچه غذا بیشتر جویده شود نرم تر می گردد . در نتیجه کار معده آسانتر خواهد شد. در گوارش شیمیایی سریعتر بهتر انجام می گیرد.  

آزمایش کنید. گوارش پروتئین ها :
1- سفیده ی یک تخم مرغ پخته را خرد کنید و قطعات آن را در چهار لوله آزمایش 1،2،3،4 بریزید.
- به لوله شماره ی 1، ده میلی لیتر آب اضافه کنید.
- به لوله شماره ی 2 ، ده میلی لیتر محلول پپسین اضافه کنید.
- به لوله شماره 3، ده میلی لیتر ممحلول هیدروکلرید اسید رقیق اضافه کنید
- به لوله شماره 4 ،‌ده میلی لیتر محلول پپسین و دو قطره محلول، اسید اضافه کنید.
2 – چهار لوله را برای چند ساعت و یا به مدت یک شب در جای نسبتاً گرمی (در حدود دمای بدن) بگذارید.
3 – مایع درون لوله ها را مقایسه کنید. چه تفاوتی در آن ها ایجاد شده است؟ دلیل آن چیست؟

سفیده تخم مرغ در سه لوله اول چندان تغییری نمی کند اما در لوله شماره 4 سفیده ی تخم مرغ حل شده است. زیرا پپسین معده در مجاورت اسید موجب هضم پروتئین ها می شود و سفیده تخم مرغ هم چون نوعی پروتئین است پس هضم شده است.  

اطلاعات جمع آوری کنید.
داروی ضد اسهال و ضد یبوست چه نوع موادی دارند و در کجال لوله گوارش کار خود را انجام می دهند؟

آب در روده بزرگ به مقداری (زیاد) جذب بدن می شود تا بدن بیهوده آب از دست ندهد. هر ماده ای که مانع جذب آب در روده بزرگ شود ایجاد بیماری اسهال می کند و برعکس هر ماده ای که باعث شود آب بیش از حد جذب بدن شود ایجاد بیماری یبوست می کند.  

مشاهده کنید :
یک شش گوسفند سالم تهیه کنید و پس از مشاهده ی آن به پرسش های زیر پاسخ دهید:
1 – نای و نایژه ها چه خصوصیاتی دارند؟
2 – شش ها در موقع لمس کردن ( و بعد از دمیدن در نای) چگونه حس می شوند؟
3 – رنگ شش ها مربوط به چیست؟
4 – قسمتی از شش را برش دهید . در محل برش چه می بینید؟

- لوله هایی که سطح ناصاف دارند و جنس آنها غضروف می باشد.
- قبل از دمیدن حجم کم و بسیار نرم و شل است و رنگ آنها تیره، اما بعد از دمیدن حجم زیاد بوده و کمی سفت تر می شوند و رنگ آن را روشن می باشد.
- مربوط به سلول های پهن و نازکی است که مویرگ های زیادی دارند و قبل از دمیدن سلولها جمع شده و کبود به نظـــر می رسند اما وقتی پر از هــوا می شوند دیواره کیسه های هوا نازک شده و به رنگ روشن در می آیند.
- حفره های اسفنجی شکل دیده می شود که نشان دهنده ی کیسه های هوایی بسیار زیاد می باشد.  فکر کنید :
در بدن به جز کلیه ها، چند اندام دفعی دیگر نیز وجود دارند. نام ونوع کارهای آنها را در جدولی مانند جدول زیر بنویسید.

تفسیر کنید :
می دانیم که آب لازم ترین ماده برای بدن است. اما کار مهم کلیه ها دفع این ماده است. آیا در کلیه ها، «آب ماده ی غیر لازم» محسوب می شود؟ چگونه ممکن است ماده ای هم لازم و هم

غیر لازم باشد؟
در این جدول ترکیب خون و ادرار با هم مقایسه شده اند.
1 – از مقایسه ی این ارقام چه نتیجه ای می گیرید؟
2 – پزشک ها اغلب از بیمار می خواهند که ترکیب ادرار خود را در آزمایشگاه مشخص کند، به نظر شما این کار چه کمکی به پزشک می کند؟

چون آب در بدن مصرف نمی شود، اما موجب حمل و نقل مواد در بدن می شود

1 – نتیجه می گیریم که در پلاسما بعضی از مواد زیاد هستند و در ادرار وجود ندارند(پروتئین – قند) و بعضی مانند آب دریا را ادرای زیادتر هستند. و مواد نیتروژن دار باید از بدن خارج شوند.
2- اندازه گیری مقدار بعضی از مواد در ادرار راهنمای خوبی برای تشخیص بیماری است. مثلاً وجود قند یا پروتئین در ادرار نشانه بیماری است.  

مقایسه کنید :
1 – هوای دم و بازدم چه تفاوت هایی دارند؟
2 – مولکول اکسیژن O2 و کربن دی اکسید CO2 است. به نظر شما کربن (C) از کجا به اکسیژن اضافه شده است؟

در هوای دم مقدار اکسیژن بیشتر است اما در بازدم مقدار کربن دی اکسید زیاد است - از شکسته شدن مولکول ،‌گلوکز در سلول کربن آزاد شده و در هنگام سوختن با اکسیژن ترکیب می شود. گلوکز + اکسیژن ---> کربن دی اکسید+ آب

آزمایش کنید ، اثبات وجود کربن دی اکمسید در هوای بازدم :
1 – مقداری آهک را در آب حل کرده و با کاغذ صافی آن را کاملاً صاف کنید.
2 – آب آهک را در شیشه ای بریزید و به وسیله یک نی نوشابه، چند ثانیه در آن بدمید؟
چه تغییری در محلول آب آهک صورت می گیرد؟
از کجا بفهمیم که این تغییرمربوط به وجود کربن دی اکسید هوای بازدم است؟

- آب آهک کدر می شود
- از آنجا که با وارد کردن هوای معمولی با یک تلمبه به داخل آب سطح آن کدر نمی شود

اطلاعات جمع آوری کنید
1 – تاریخچه کشف ویتامین ها بسیار جالب است. درباره ی آن مطالعه کنید و نتیجه را به بحث بگذارید:

حدود 400 سال قبل جهانگردی به نام ماژلان تصمیم گرفت با کشتی دور دنیا را بگردد. در هنگام سفر طولانی مشاهده کرد که دهان ملوان ها زخم شده و ازلثه ی آنان خون جاری شده است و بعد مفصل های آنها باد کرد و چنان دردناک می شد که قابل تحمل نبود. نام این بیماری اسکوربوت است. وقتی که به جزایر فیلیپین رسیدند مقداری غذای تازه و مرکبات استفاده کردند مشاهده شده که بیماری برطرف شد و بعد دریافتند که کمبود ویتامین C موجب بروز بیماری اسکوربوت شده است.  

اطلاعات جمع آوری کنید :
بعضی از افراد گیاه خوار یا خام خوارند. بعضی نیز فقط یک یا دو نوع غذا می خورند. گزارشی از درستی یا نادرستی کار آنان تهیه کنید.

کسانی که خود را از غذاهای جانوری محروم کنند مواد پروتئینی به اندازه کافی ممکن است به بدنشان نرسد و از لحاظ رشد، سلامتی، فعالیت های مختلف نمی تواند مثل کسی باشند که از غذای متنوع استفاده می کند