جزو
علوم دوم - بخش اول
مواد در حال تغيير
مواد پيرامون ما پيوسته در حال تغييرند . انجماد آب ، زنگ زدن آهن شكستن شيشه، ذوب يخ ، تغيير رنگ پارچه ها ، ترش شدن شير، هضم غذا و ... از جمله تغييرات مواد هستند.
برخي از اين تغييرات سودمند و برخي زيان آورند و ما پيوسته در پي آن هستيم كه تغييرات مطلوب را پديد آوريم و از بروز تغييرات نامطلوب جلوگيري كنيم.
الف) تغيير فيزيكي: در اين نوع تغيير شكل ، اندازه و حالت ماده تغيير مي كند. اما خواص و ماهيت ماده تغيير نمي كند.
تبخير، تصعيد ، ميعان و ساير تغيير حالت ها و نيز خرد شدن ، سائيدن و ... از جمله تغييرات فيزيكي هستند.
ب) تغيير شيميايي: به تغييري گفته مي شود كه در نتيجه آن خواص و ماهيت ماده تغيير مي كند و ماده يا موادي با خواص جديد حاصل مي شود.
هنگامي كه آب به كمك جريان الكتريسيته تجزيه مي شود گازهاي ئيدروژن و اكسيژن پديد مي آيند اين دو ماده هيچ شباهتي با آب ندارند.
سوختن چوب ، زنگ زدن آهن، تغيير رنگ پارچه ، زرد شدن برگ درختان ، هضم غذا، تبديل شدن شير به ماست و پنير از جمله تغييرات شيميايي هستند.
فعاليت: اگر چند قطره نيتريك اسيد غليظ بر روي فلز مس بريزيم گاز خرمايي رنگ نيتروژن دي اكسيد كه بوي تند و آزار دهنده اي دارد تشكيل مي شود.
اگر لوله محتوي گاز نيتروژن دي اكسيد را در آب جوش قرار دهيم رنگ قهوه اي پر رنگ ظاهر مي شود(شكل1)
اگر لوله را سرد كنيم مولكول هاي سه اتمي نيتروژن دي اكسيد به مولكول هاي 6 اتمي دي نيتروژن تترااكسيد كه بي رنگ است تبديل مي شود.(شكل 3)
اگر هر دو لوله را در آب ولرم قرار دهيم تعدادي از مولكول ها No2 و تعدادي N2o4 خواهند بود كه در اين صورت رنگ خرمايي كم رنگ مشاهده خواهد شد.
اين تغييرات از نوع شيميايي و برگشت پذير هستند.
خواص ماده:
هر ماده داراي خواصي است كه با آنها شناخته مي شود مثلا بي رنگ بودن خاصه آب ، شور بودن خاصه نمك، اشتعال پذير بودن خاصه كاغذ و تمايل به زنگ زدن خاصه آهن است.
الف) خواص فيزيكي:
به آن دسته از خواص گفته مي شود كه مشاهده و اندازه گيري آنها به توليد ماده جديد منجر نمي شود.
|
خواص فيزيكي |
رنگ |
بو |
چگالي |
نقطه ذوب |
نقطه جوش |
رسانايي (الكتريكي) |
|
آب |
بي رنگ |
بي بو |
1 |
صفر درجه |
100 درجه |
ناچيز |
ب) خواص شيميايي :
به مجموعه خواصي گفته مي شود كه تمايل يا عدم تمايل يك ماده به شركت در واكنش هاي شيميايي را بيان مي كند. مثلا اشتعال پذيري خاصه بنزين و عدم اشتعال پذيري خاصه آب است.
نشانه تغيير شيميايي
هر تغيير شيميايي با نشانه اي همراه است است. اين نشانه حاكي از تشكيل يك ماده جديد مي باشد البته بايد توجه داشت كه برخي از اين نشانه ها در تغيير فيزيكي هم ديده مي شوند.
برخي از نشانه هاي تغيير شيميايي عبارتند از :
الف) ظهور يك رنگ جديد مانند:
رنگ قهوه اي ‹------------- قرار گرفتن ميخ آهني در محلول مس سولفات
رنگ آبي مايل به سياه ‹------------- افزودن محلول يد به سيب زميني
شيري رنگ ‹--------------- دميدن در آب آهك
ب) تشكيل يك ماده جامد مانند:
ماده جامد پنير مانند ‹------------- افزودن سركه به شير
ج) تشكيل حبابهايي از گاز
حباب هاي گاز كربن دي اكسيد ‹------------ ريختن جوهر نمك بر روي پوسته تخم مرغ
حباب هاي گاز كربن دي اكسيد ‹------------ افزودن سركه به جوش شيرين
د: توليد گرما :
مانند حل شدن كلسيم كلريد در آب
همانطور كه گفته شد برخي نشانه ها در هر دو نوع تغيير مشاهده مي شوند.
مثلا هنگامي كه در نوشابه گاز دار را باز مي كنيد و يا هنگامي كه آب را حرارت مي دهيد هم حباب هاي گاز ظاهر مي شوند اما در اينجا تغيير شيميايي روي نداده است.
اجزاء يك تغيير شيميايي
هنگامي كه آهن در هواي مرطوب قرار مي گيرد آهن با اكسيژن هوا تركيب مي شود و لايه قهوه اي يا نارنجي رنگ بر روي آن تشكيل مي شود كه زنگ آهن يا اكسيد آهن نام دارد.
اگر فراورده واكنش فوق يعني آهن اكسيد با گاز ئيدروژن تركيب شود دو ماده جديد يعني آهن و آب پديد مي آيند.
توجه: هميشه واكنش دهنده در سمت چپ واكنش و فراورده در طرف راست واكنش قرار دارد.
سوختن: نوعي تغيير شيميايي است كه طي آن يك ماده اشتعال پذير كه ممكن است يك ماده آلي مانند گاز شهري (متان) و يا يك نافلز مانند گوگرد و يا يك فلز مانند منيزيم باشد به سرعت با اكسيژن تركيب مي شود كه نتيجه آن توليد انرژي (گرما و نور) همراه با تركيبات اكسيژن دار است.
انرژي + بخار آب + كربن دي اكسيد ‹----------------------- اكسيژن + گاز متان
انرژي + گوگرد دي اكسيد ‹----------------------- اكسيژن + گوگرد
انرژي + منيزيم اكسيد ‹----------------------- اكسيژن + منيزيم
سوختن:
تند(احتراق):
با نور و گرماي شديد همراه است مانند سوختن منيزيم و يا احتراق مواد منفجره
كند(اكسايش):
نور و گرماي محسوس ندارد. مانند اكسيد شدن غذا در سلول هاي بدن- زنگ زدن آهن
بد نيست بدانيد كه گاهي بر اثر كمبود اكسيژن سوختن بصورت ناقص انجام مي شود در اين صورت علاوه بر كربن دي اكسيد و بخار آب مقداري گاز سمي كربن مونوكسيد (Co) هم تشكيل مي شود.
اگر مقدار اكسيژن باز هم كمتر شود مقداري دوده هم تشكيل مي شود . دوده شكلي از كربن است كه بصورت گرد نرمي از سوختن ناقص مواد سوختني حاصل مي شود. از اين فراورده فرعي سوختن، جهت توليد رنگ ، جوهر خودكار ، بارور كردن ابرها و نيز در صنعت لاستيك سازي استفاده مي شود.
الاكلنگ آتشين بسازيد.
دو سر يك شمع استوانه اي را صاف كرده، سوزن خياطي بلندي را كاملا از وسط شمع عبور دهيد .
اكنون دو سر سوزن را روي دو پايه مثلا دو ليوان وارونه قرار دهيد بطوري كه شمع بين دو ليوان قرار گيرد حالا دو طرف شمع را روشن كرده به حركت شمع توجه كنيد . علت حركت شمع را تفسير كنيد.
توجه داشته باشيد كه براي وقوع تغيير شيميايي احتراق همواره سه شرط لازم است اين سه شرط را در نمودار مقابل كه به مثلث آتش معروف است مي بينيد.
بديهي است فقدان هر يك از شرايط از وقوع اين تغيير شيميايي جلوگيري مي كند بنابراين هنگام ايجاد حريق به روش هاي مختلف:
يكي از اين شرايط را حذف مي كنند اين روشها عبارتنداز :
الف) دور كردن مواد سوختني از اطراف آتش (حذف سوخت) مثل بستن شير گاز
ب) دور كردن (حذف اكسيژن) مثل ريختن ماسه و يا انداختن پتو بر روي آتش
ج) سرد كردن (حذف گرما) مثل پاشيدن آب بر روي آتش
انرژي و تغييرات
تغييرات گرماده : تغييراتي هستند كه با از دست دادن انرژي بصورت گرما همراهند در اين گونه تغييرات انرژي واكنش دهنده ها بيشتر از انرژي فراورده هاست.
تغييرات گرماگير: تغييراتي هستند كه با گرفتن انرژي (گرما) همراهند در اين تغييرات انرژي واكنش دهنده ها كمتر از فراورده هاست.
سرعت واكنش هاي شيميايي : واكنش هاي شيميايي با سرعت هاي متفاوتي انجام مي شوند.
سرعت واكنش شيميايي يعني سرعت توليد فراورده ها و يا سرعت مصرف واكنش دهنده ها به بيان ديگر سرعت واكنش شيميايي يعني «توليد فراورده يا مصرف واكنش دهنده در واحد زمان»
توجه داشته باشيد كه هر چه انرژي فعال سازي (حداقل انرژي لازم براي شروع واكنش) كمتر باشد سرعت واكنش بيشتر است.
الف) دما :
آب از هيدروژن و اكسيژن تشكيل شده است . اين دو گاز در دماي معمولي هرگز با هم تركيب نمي شوند اما اگر مخلوط اين دو گاز را تا حدود 700 درجه سانتيگراد حرارت دهيم بسرعت با هم تركيب مي شوند و آب پديد مي آيد.
ب) غلظت :
با افزايش غلظت برخورد مؤثر بين مولكول هاي واكنش دهنده بيشتر و واكنش سريعتر مي شود نمودار مقابل رابطه غلظت با سرعت را نشان مي دهد.
ج) كاتاليزگر:
موادي هستند كه سرعت واكنش هاي شيميايي را افزايش مي دهند اما خود دچار تغيير شيميايي نمي شوند و در پايان واكنش دست نخورده باقي مي مانند مثلا هيدروژن پراكسيد (آب اكسيژنه) در گرما و نور به آب و گاز اكسيژن تجزيه مي شود افزودن زنگ آهن سرعت تجزيه شدن را افزايش مي دهد. اگر مقداري گرد دي اكسيد منگنز به آب اكسيژنه اضافه كنيم سرعت واكنش بحدي افزايش مي يابد كه شروع به جوشيدن مي كند و گرماي قابل ملاحظه اي ازاد مي شود.(واكنش گرماده)
نمودار الف تجزيه اين ماده بدون حضور كاتاليزگر و نمودار ب تجزيه اين ماده با حضور كاتاليزگر را نشان مي دهد.
د) سطح تماس:
با افزايش سطح تماس سرعت واكنش زياد تر مي شود به همين علت است كه خاك اره سريعتر از تنه درخت مي سوزد و يا خوب جويدن غذا هضم آن را آسانتر مي كند.
فعاليت:
مقداري پر منگنات پتاسيم را روي تكه اي كاشي يا سنگ بريزيد . چند قطره گليسرين روي آن بچكانيد و چند لحظه صبر كنيد.
بار ديگر همين آزمايش را انجام دهيد اما اين بار قبل از چكاندن گليسرين ، پرمنگنات را در هاون كاملا نرم كنيد.
تفاوت نتيجه اين مرحله با مرحله قبل را تفسير كنيد.
تذكر: اين آزمايش را با احتياط و زير نظر بزرگتر ها انجام دهيد.
قانون پايستگي جرم:
لاوازيه در سال 1782 به اين نتيجه رسيد كه وقتي ماده اي به ماده ديگر تبديل مي شود وزن كلي آن تغيير نمي كند . به عبارت ديگر در يك تغيير شيميايي همواره مجموع جرم واكنش دهنده ها برابر مجموع جرم فراورده هاست يعني جرم ثابت باقي مي ماند.
مثلا از سوختن چوب در هوا، موادي مانند كربن، دود، خاكستر، بخار آب و ... پديد مي آيد جرم كربن، دود ، خاكستر ، بخار آب و هواي مصرف شده برابر جرم چوب اوليه خواهد بود.
و يا اگر 4 گرم آهن و 7 گرم گوگرد را با هم حرارت دهيم حتما 11 گرم آهن سولفيد حاصل مي شود.
فيزيك فصل دو - نور
نور صورتي از انرژي تابشي است كه با سرعت 300000 كيلومتر بر ثانيه درفضا سير مي كند.
فرايند نور:
1- موجب ديدن اجسام مي شود.
2- موجب عمل غذاسازي گياهان مي شود.
3- باعث كاركردن كليه وسايل نوري مي شود.
4- موجب تغيير رنگ لباس و پارچه مي شود.
براي آنكه جسمي ديده شود، بايد از آن جسم نور به چشم برسد، بنابر اين جسم يا بايد از خودش نور تابش كند و يا نورهايي را كه برآن تابيده شده است، به طرف چشم بيننده بازتاب دهد.
به همين دليل اجسام به دو دسته تقسيم مي شوند.
1- اجسام منير يا چشمه ي نور: اجسامي كه از خود نور توليد مي كنند. مانند خورشيد، لامپ روشن، شمع روشن، چوب در حال سوختن
2- اجسام غير منير: اين اجسام از خود نوري تابش نمي كنند، بلكه نوري را كه از چشمه هاي نور به آن ها تابيده است به طرف چشم، باز مي گردانند، در نتيجه ما مي توانيم آن ها را ببينيم.
انواع چشمه ي نور:
1- چشمه ي گسترده نور: يك شي نوراني نظير خورشيد، چراغ روشن، شعله ي شمع را چشمه ي نور گسترده مي ناميم.
2- چشمه نور نقطه اي: اگر صفحه اي از مقوا را كه روي آن روزنه ي كوچكي ايجاد شده است، درمقابل چراغ روشني قراردهيم، نور چراغ پس از گذشتن از روزنه منتشر مي شود و روزنه مانند يك چشمه نور كوچك عمل مي كند كه به آن چشمه ي نقطه اي نور مي گويند.
تقسيم بندي اجسام غير منير از نظر عبور نور از آنها:
1- اجسام شفاف : اجسامي كه نور از آن ها عبور مي كند مانند شيشه – هوا – آب
2- اجسام نيمه شفاف : اجسامي كه نور از آن ها عبور مي كند ولي از پشت آن ها اجسام ديگر به طور واضح ديده نمي شوند. مانند شيشه هاي مات – كاغذ كالك
3- اجسام كدر اجسامي كه نور از آن ها عبور نمي كند.مانند آجر-مقوا-چوب و ....
نور به خط راست منتشر مي شود.
چند دليل مهم براي اثبات اين موضوع:
1- عبور نور از لابه لاي شاخ و برگ درختان
2- تشكيل سايه
3- خورشيد گرفتگي
4- ماه گرفتگي
سايه چگونه تشكيل مي شود؟ اگر جسم كدري در مقابل منبع نوري قرار گيرد در پشت جسم محوطه ي تاريكي بوجود مي آيد كه به آن سايه مي گويند.
راههاي تشكيل سايه :
1- تشكيل سايه به وسيله چشمه ي نقطه اي نور: در اين حالت فقط سايه كامل ايجاد مي شود و مرز مشخصي بين تاريكي و روشنايي وجود دارد.
نكته: قطر سايه به فاصله ي چشمه ي نور تا جسم كدر و پرده بستگي دارد.
نكته: هر گاه چشمه ي نور به جسم كدر نزديك شود قطر سايه بزرگتر مي شود و هرگاه چشمه ي نور را از جسم كدر دور كنيم قطر سايه كوچك تر مي شود.
هر گاه سايه به وسيله ي چشمه ي نقطه اي تشكيل شود بين قطر سايه و قطر جسم كدر رابطه ي زير وجود دارد.
مثال : جسمي به طول 10CM در فاصله ي 5CM از يك منبع نقطه اي نور قراردارد. اگر فاصله ي پرده تا منبع
نور 60CM باشد، در اين صورت طول سايه چقدر است؟
AB=10CM
OH=5CM
OH'=60CM
?=A'B'
2- تشكيل سايه به وسيله چشمه ي گسترده نور: در اين حالت علاوه بر سايه كامل، نيم سايه نيز ديده مي شود.
- خورشيد گرفتگي (كسوف): هر گاه در چرخش ماه به دور زمين و هر دو به دور خورشيد، مركز آن سه (ماه،زمين،خورشيد) روي يك خط راست واقع شود به طوري كه ماه در وسط باشد، ماه جلوي نور خورشيد را مي گيرد و سايه آن روي زمين مي افتد در نتيجه كساني كه در سايه ي ماه قرار دارند خورشيد را تاريك مي بينند. در اين صورت مي گوييم، خورشيد گرفتگي رخ داده است.
- ماه گرفتگي: اگر زمين بين ماه و خورشيد قرار گيرد، زمين جلوي نور خورشيد را مي گيرد و سايه آن روي ماه مي افتد و آن را تاريك مي كند. در اين صورت مي گوييم ماه گرفتگي رخ داده است.
بازتاب نور : برگشت نور از سطح يك جسم را بازتاب مي گويند.
انواع بازتاب نور:
1- بازتاب منظم: اين بازتابش در سطوح بسيار صاف صورت مي گيرد. در اين صورت پرتوهاي نور به طور موازي به سطح تابيده و به طور موازي در يك جهت بازتاب مي شوند. در اين نوع بازتاب همواره تصويري واضح و روشن ايجاد مي شود. مانند آينه
2- بازتاب نامنظم: هرگاه يك دسته پرتو موازي نور به سطح ناهمواري برخورد كند به صورت پرتوهاي غير موازي و در جهات متفاوت بازتاب مي شوند. دراين نوع بازتابش تصوير اشياء مبهم و نامشخص است.
اصل انعكاس: در بازتاب نور از سطح يك جسم، همواره زاويه تابش و بازتاب برابرند.
نكته 1: پرتو تابش: پرتو نوري كه به سطح مي تابد.(I)
نكته2: پرتو بازتابش: پرتو بازگشته از سطح را مي گويند.(R)
نكته3: زاويه تابش: زاويه بين پرتو تابش و خط عمود را مي گويند.(i)
نكته4: زاويه بازتابش: زاويه بين پرتو بازتاب و خط عمود را گويند.(r)
نكته5: زاويه آلفا α : زاويه بين پرتو تابش و سطح آينه را گويند.
نكته6: زاويه بتا α : زوايه بين پرتو بازتاب و سطح آينه را گويند.
نكته7: زاويه تابش متمم زاويه α است. يعني
نكته8: زاويه باز تابش متمم زاويه β است. يعني
انواع دسته اشعه (پرتو) نوراني:
1- دسته پرتو موازي: اين پرتوها همانطور كه از اسمشان پيدا است با هم موازي هستند.
2- دسته پرتو همگرا: پرتوهايي هستند كه در آن شعاع هاي نور در جهت انتشار به هم نزديك مي شوند و در يك نقطه به هم مي رسند.
3- دسته پرتو واگرا: پرتوهايي كه در آن شعاع هاي نور در جهت انتشار از هم دور مي شوند.
پرتوهاي حقيقي:
پرتوهاي تابش و بازتابش كه به چشم مي رسند را پرتوهاي حقيقي مي گويند.
پرتوهاي مجازي:
امتداد پرتوهاي واگرايي كه از سطح آينه بازتاب مي شوند(در پشت آينه) پرتوهاي مجازي گفته مي شود.
تصوير حقيقي:
زماني تشكيل مي شود كه پرتوهاي تابش شده از يك نقطه شي پس از برخورد به آينه يا عدسي در نقطه اي ديگر به هم برسند. تصوير حقيقي بر روي پرده تشكيل مي شود.
تصوير مجازي:
تصويري كه پرتوهاي مجازي در پشت آينه به وجود مي آورند را مي گويند.تصوير مجازي بر روي پرده تشكيل نمي شود.
آينه:
قطعات شيشه اي كه پشت آنها نقره اندود يا جيوه اندود شده است و مي توانند نور را بازتاب دهند بازتاب از سطح آينه منظم است.
ويژگي هاي تصوير در آينه تخت
1- تصوير مجازي
2- تصوير مستقيم
3- تصوير برگردان(وارون جانبي)
4- طول تصوير با طول جسم برابر است.
5- فاصله تصوير تا آينه با فاصله ي جسم تا آينه برابر است.
كاربرد آينه ي تخت:
1- استفاده از تصوير مستقيم آن در خانه و وسايل نقليه
2- استفاده از آينه براي ارسال علايم مخابراتي به فاصله دور
3- استفاده از آينه ي تخت براي اندازه گيري سرعت نور و وسايل نور بازتابي (تلسكوپ بازتابي)
4- پريسكوپ: اين دستگاه از لوله اي تشكيل شده كه در دو طرف آن دو آينه ي تخت موازي نصب شده كه هر يك از اين آينه ها با محور آينه زوايه 45 درجه مي سازد. هر تصويري كه در يكي از اين آينه ها ديده مي شود در ديگري نيز مشاهده مي شود.
انتقال آينه ي تخت:
هرگاه جسمي در برابر آينه ي تختي قرار گيرد، تصوير مجازي آن در آينه ديده مي شود. چنانچه آينه به اندازه d جابه جا شود. تصوير به اندازه 2d نسبت به جسم جابه جا مي شود.
اگر آينه ثابت باشد و جسم به اندازه d نسبت به آينه جا به جا شود تصوير نسبت به جسم به اندازه d جا به جا مي شود.
سرعت انتقال تصوير:
سرعت انتقال تصوير در آينه ي تخت در حالتي كه آينه ثابت باشد و جسم با سرعت V در راستاي عمود بر سطح آينه حركت كند، نسبت به مكان اوليه اش برابر V است.
در حالي كه جسم ساكن باشد و آينه در راستاي عمود بر سطح آينه با سرعت V حركت كند، سرعت انتقال تصوير در آينه نسبت به مكان اوليه اش برابر 2V خواهد بود.
در حالي كه جسم و آينه هر يك با سرعت V به طرف هم حركت كنند، سرعت انتقال تصوير در آينه نسبت به مكان اوليه اش برابر 3Vخواهد بود.
تصوير در آينه هاي متقاطع:
هر گاه جسم روشني در فضاي بين دو آينه ي متقاطع قرار گيرد پرتوهايي از جسم به هر يك از دو آينه مي تابد و دو تصوير مجازي به وجود مي آورد. اگر پرتوها پس از باز تابش هاي متوالي به آينه برخورد كنند تصويرهاي ديگري نمايان مي شود. هر چه زاويه بين دوآينه α كوچكتر باشد تعداد اين تصويرها بيش تر است. تعداد تصويرها (n) از رابطه ي زير به دست مي آيد.
نكته: در حالتي كه دو آينه موازي باشند 0=α تعداد تصاوير بي نهايت زياد است.
آينه هاي كروي:
الف) آينه مقعر(كاو): اگر سطح داخلي آينه بازتاب كننده باشد، به آن آينه كاو مي گويند.
نكته 1: اگر يك دسته پرتو نور موازي به آينه كاو بتابد پرتوهاي بازتابيده در يك نقطه به نام كانون حقيقي به هم مي رسند.
كانون با حرف F نمايش داده مي شود.
به فاصله كانون تا آينه، فاصله كانوني مي گويند و با حرف f نمايش مي دهند.
نكته2: آينه هاي كاو مي توانند از يك جسم هم تصوير مجازي و هم تصوير حقيقي ايجاد كنند.
تشكيل تصوير حقيقي يا مجازي، بستگي به فاصله جسم از آينه هاي كاو دارد. هر چه جسم به آينه نزديك تر باشد، تصوير در فاصله اي دورتر ايجاد مي شود و هرچه جسم را از آينه دور كنيم تصوير به آينه نزديك تر مي شود.
ب) آينه ي كوژ: اگر سطح خارجي آينه بازتاب كننده باشد، آن را آينه ي كوژ مي گويند.
نكته1: هرگاه پرتوهاي نور موازي محور اصلي به آينه محدب بتابد، طوري باز مي تابد كه امتداد پرتوهاي بازتاب از يك نقطه روي محور اصلي مي گذرند. اين نقطه را كانون اصلي آينه ي محدب مي نامند. كانون آينه محدب مجازي است.
نكته 2: تصوير در آينه ي محدب همواره مجازي، كوچك تر از جسم و مستقيم خواهد بود.
شكست نور:
وقتي نور به جسمي مي تابد، مقداري از آن نور بازتاب مي شود، مقداري نيز از جسم عبور مي كند،
اما جسم هاي شفاف مانند هوا، آب، شيشه، طلق هاي پلاستيكي شفاف نور را به خوبي از خود عبور مي دهند.
نور در يك محيط معين در مسير مستقيم حركت مي كند.
اگر در مسير نور يك قطعه جسم شفاف عمود در مسير نور قرار گيرد، مسير نور در هنگام عبور از جسم هم چنان مستقيم خواهد بود.
اما اگر نور در مسير خود، با زوايه اي ديگر به يك جسم شفاف (مثلا شيشه) برخورد كند، هنگام ورود به شيشه مسير حركتش مقداري كج مي شود. به اين پديده شكست نور مي گويند.
نور در يك محيط معين، به صورت مستقيم و با سرعت ثابت حركت مي كند، هرگاه محيط تغيير كند، سرعت نور نيز تغيير كرده و نور منحرف مي شود و در مسير جديد به خط راست حركت مي كند.
تغيير مسير پرتو نور به هنگام عبور از يك محيط شفاف به محيط شفاف ديگر را شكست نور مي گويند.
زاويه تابش: زاويه اي بين پرتو تابش و خط عمود (i)
زاويه شكست: زاويه اي بين پرتو شكست و خط عمود (r)
رابطه ي زاويه تابش و زاويه ي شكست:
1- اگر پرتو تابش عمود بر سطح مشترك بين دو محيط باشد،(يعني زاويه آن با خط عمود برابر صفر باشد) در اين صورت نور بدون شكست وارد محيط دوم شده و منحرف نمي شود.
2- اگر پرتو تابش از محيط رقيق وارد محيط غليظ شود در اين حالت پرتو شكست به خط عمود نزديك مي شود يعني زاويه شكست از زاويه ي تابش كوچك تر مي شود.
3- اگر پرتو تابش از محيط غليظ وارد محيط رقيق شود، در اين حالت پرتو شكست از خط عمود دورتر مي شود و زاويه ي شكست از زاويه ي تابش بزرگ تر مي شود.
علت شكست نور:
علت شكست نور، متفاوت بودن سرعت نور در محيط هاي مختلف است. سرعت نور در خلا يا هوا در حدود
عمق ظاهري، عمق واقعي:
هنگامي كه از هوا به جسمي در داخل آب نگاه كنيم آن جسم به سطح آب نزديكتر و وقتي از داخل آب به جسمي در هوا نگاه كنيم، دورتر به نظر مي رسد. وقتي نور به طور مايل از يك محيط شفاف وارد محيط شفاف ديگر مي شود، در مرز مشترك دو محيط، تغيير مي دهد(شكسته مي شود) همين عامل سبب بالاتر ديده شدن جسم نسبت به سطح واقعي گردد.
منشور:
قطعه اي مثلثي شكل است كه از يك ماده شفاف مثل شيشه يا پلاستيك هاي بي رنگ ساخته مي شود. وقتي پرتوهاي نور به يكي از ديواره هاي منشور برخورد مي كند و به آن وارد مي شود، در اثر پديده ي شكست مسيرش تغيير مي كند. اين پرتو هنگام خروج از ديواره ي ديگر منشور نيز، دچار تغيير مي شود.
آزمايش نيوتن:
هرگاه شعاع نور سفيدي بر يك وجه منشور شيشه اي كه قاعده ي آن به شكل مثلث است بتابانيم، نور سفيد تجزيه شده و پرتوهاي خروجي از منشور بر روي پرده طيف رنگيني از هفت رنگ قرمز، نارنجي، زرد، سبز، آبي، نيلي و بنفش را تشكيل مي دهد. علت اين پديده آن است كه ميزان شكست نورهاي رنگي مختلف، با هم يكسان نيست. هرگاه نور سفيد وارد منشور شود، تغيير مسير رنگ هاي تشكيل دهنده ي نور سفيد از قرمز تا بنفش بيش تر شده و به هنگام خروج از منشور رنگ هاي مختلف نور سفيد از يكديگر جدا مي شوند.
جداسازي رنگ هاي نور سفيد به وسيله ي منشور را پاشيدگي نور (پاشيده شدن) مي گويند.
به مجموعه نورهاي رنگي كه از پاشيده شدن نور در منشور به وجود مي آيد طيف نور گفته مي شود.
عدسي ها:
اگر دو منشور را مطابق شكل هاي مقابل به هم بچسبانيم و سطح آن ها را به صورت خميده تراش دهيم، عدسي به وجود مي آيد.
عدسي ها مانند منشور مي تواند جهت پرتوهاي نور را تغيير دهد، همين امر سبب مي شود اجسام از پشت عدسي به صورتهاي مختلف ديده شوند.
انواع عدسي:
1- عدسي همگرا(محدب يا كوژ) ضخامت وسط اين عدسي بيش تر از ضخامت كناره هاي آن است.
اين نوع عدسي پرتوهاي نور موازي را شكسته و در يك نقطه متمركز مي كند يا به عبارت ديگر پرتوهاي نور را به يكديگر نزديك مي كند.
2- عدسي واگرا (مقعر يا كاو) ضخامت وسط اين عدسي كم تر از ضخامت كناره هاي آن است.
اين نوع عدسي پرتوهاي نور موازي را شكسته و آنها را واگرا مي نمايد به عبارت ديگر پرتوهاي نور را از يكديگر دور مي كند.
عدسي همگرا:
اين نقطه كانون عدسي(ذره بين)است. اگر فاصله ي بين عدسي تا صفحه ي كاغذ را اندازه بگيريد، اين فاصله را فاصله كانوني عدسي گويند.
هرگاه يك دسته پرتو نور موازي با محور اصلي به عدسي همگرا بتابد پس از عبور از عدسي شكسته شده و پرتوها در يك نقطه يكديگر را قطع مي كنند. اين نقطه كانون اصلي عدسي بوده و با F نمايش داده مي شود.
فاصله ي بين كانون و مركز نوري عدسي را فاصله ي كانوني عدسي مي گويند و با علامت (f) نمايش مي دهند.
نكته: عدسي هاي همگرا هم تصوير حقيقي و هم تصوير مجازي ايجاد مي كنند.
ويژگي هاي تصوير در عدسي همگرا بستگي به فاصله شي از عدسي و فاصله ي كانوني دارد.
عدسي واگرا:
هر گاه پرتوهايي موازي محور اصلي به عدسي واگرا بتابد پس از شكست و عبور از عدسي طوري از هم دور مي شوند كه امتداد آن ها از يك نقطه روي محور اصلي بگذرند. اين نقطه را كانون عدسي واگرا مي نامند.
نكته: عدسي ها واگرا همواره تصويري مجازي، مستقيم، كوچك تر از جسم و نزديك تر(در همان طرف شي) ايجاد مي كند.
كاني ها: ذرات تشكيل دهنده سنگها را كاني گويند
انواع كاني ها از نظر طريقه بوجود آمدن:
1- كاني هاي اوليه
2- كاني هاي ثانويه
الف: كاني هاي اوليه: كاني هايي هستند كه بر اثر سرد شدن مواد مذاب درون زمين بوجود مي آيند مثل كوارتز – فلدستاپ – ميكا (كاني هاي سيليكاتي) – هماتيت – ليمونيت(كاني هاي آهن دار) – كليست (كاني كلسيم دار)
ب: كاني هاي ثانويه: بر اثر تغيير و تجزيه كاني هاي اوليه بوجود مي آيند مثال كاني رستي (از تجزيه فلدستاپ ها حاصل مي شوند)
شناسايي كاني ها: براي شناسايي كاني ها از خواص آن ها استفاده مي كنند(شكل بلور- سختي- رنگ گرد كاني- جلا- رسانايي اكتريكي- چگالي)
سختي: ميزان سختي كاني ها با هم متفاوت است سخت ترين انها الماس با درجه 10 و نرمترين آنها تالك با درجه 1 سختي بقيه كاني ها بين درجه 1 تا 10 است.
درجه سختي كاني: ميزان مقاومت آن در برابر خراشيدگي را نشان مي دهد.
|
|
درجه سختي |
نام كاني |
|
|
1 |
تالك |
|
ناخن |
2 |
ژيپس |
|
سكه مسي |
3 |
كلسيت |
|
تيغه چاقو |
4 |
فلوئوريت |
|
شيشه |
5 |
آپاتيت |
|
سوهان |
6 |
ارتوز |
|
چيني بدون لعاب |
7 |
كوارتز |
|
|
8 |
توپاز |
|
|
9 |
كوندوم |
|
|
10 |
الماس |
جدول موهس درجه سختي كاني ها
روش تعيين درجه سختي كاني ها:
اگر دو كاني را روي هم بكشيم هميشه كاني سخت تر بر روي كاني نرمتر خط مي اندازد يعني كاني كه روي كاني ديگر شيار توليد كند سخت تر است.
براي شناسايي جنس كاني ها از آزمايش شعله نيز مي توان استفاده كرد. زيرا هر عنصري شعله را به رنگ مخصوص درمي آورد.
مثلا:
عنصر سديم رنگ شعله را زرد مي كند
عنصر كلسيم رنگ شعله را سرخ آجري مي كند
عنصر مس رنگ شعله را سبز مي كند
عنصر پتاسيم رنگ شعله را بنفش مي كند
سنگ ها:
كمتر كسي است كه در اطراف خود متوجه سنگها نشده باشد شايد سنگ هاي پله خانه خودتان را ديده ايد و يا درنماي بعضي از ساختمانها سنگ ها زيبا نظر شما را جلب كرده باشد آيا از خود سوال كرده ايد كه اين سنگ ها چگونه بوجود آمده اند؟ از كجا اين سنگ ها را تهيه مي كنند؟ چرا رنگ بعضي ها روشن و بعضي ها تيره است. براي يافتن پاسخ سئوالات خود بايد بيش تر با سنگ ها آشنا شويد.
بطور كلي سنگ ها را به سه گروه اصلي تقسيم مي كنند.
الف) سنگ هاي آذرين
ب)سنگ هاي رسوبي
ج) سنگهاي دگرگوني
الف) سنگ هاي آذرين:
اين سنگ از سرد شدن مواد مذاب درون زمين بوجود مي آيند كه خود آن ها به دو دسته تقسيم مي شوند.
1- آذرين دروني:
اين سنگ ها بر اثر سرد شدن مواد مذاب در داخل زمين بوجود مي آيند مثل سنگ گرانيت – گابرو
ويژگي اين سنگ ها اين است كه داراي بلورهاي درشت مي باشند و بيش تر رنگ روشن دارند
2- آذرين بيروني: سنگ هاي هستند كه بر اثر سرد شدن مواد مذاب در خارج از زمين بوجود مي آيند چون اين مواد مذاب توسط آتشفشان از زمين خارج مي شوند به اين سنگ ها آتشفشاني نيز مي گويند.
مثال: بازالت – زيوليت
علت تيره و روشن بودن سنگ بستگي به عناصر موجود در آن دارد مثلا سنگ ها تيره داراي آهن – منيزيم – كلسيم است و سنگ هاي روشن آلومينيوم – سديم – پتاسيم دارند
پرسش: علت گرماي درون زمين چيست؟
دانشمندان در مورد گرماي درون زمين نظريه هاي متعددي داده اند اما امروزه تقريبا مطمئن شده اند كه علت گرماي درون زمين فعاليت مواد راديو اكتيو است.
پرسش: مواد راديواكتيو چيست؟
موادي هستند كه بعضي از آن ها ناپايدار بوده و مي تواند به مواد ديگر تبديل شود و مقدار زيادي انرژي توليد كنند. مثل اورانيم
پرسش: آتشفشان چگونه به وجود مي آيد؟
در شرايط خاصي مقداري از مواد درون پوسته يا گوشته ذوب شده و مواد مذاب چون سبك تر هستند به سمت بالا حركت مي كنند وقتي راهي به سطح زمين پيدا كنند از درون زمين به بيرون فوران مي كنند كه به آن آتشفشان مي گويند.
ب)سنگ هاي رسوبي:
آب و باد و يخ از عوامل فرسايش دهنده هستند كه موجب خرد شدن سنگ مي شوند و مواد حاصل توسط آب به دريا منتقل مي شود و به صورت لايه لايه روي هم ته نشين مي شوند و رسوبات را تشكيل مي دهند
عوامل گوناگوني اين رسوبات سست و ناپيوسته را به سنگ سخت تبديل مي كنند كه به اين سنگ ها رسوبي مي گويند.
سنگ هاي رسوبي به روش هاي متعددي بوجود مي آيند. ولي بيش ترين آن ها بر اثر فشار لايه هاي رسوبي بر روي همديگر حاصل مي شوند
پرسش: سنگ هاي رسوبي چگونه بر اثر رسوبگذاري تشكيل مي شوند؟
وقتي رسوبات توسط رودخانه ها به دريا منتقل مي شوند در كف دريا به ترتيب درشتي و ريزي روي هم انباشته مي شوند بر اثر فشار لايه هاي بالايي بر روي لايه هاي پايين آب درون آن ها خارج شده و مواد سفت سخت مي شوند مثل سنگ رستي
پرسش: چگونه بر اثر تبخير آب دريا سنگ رسوبي حاصل مي شود؟
چون آب درياها و درياچه ها به مقدار زيادي مواد محلول دارند(حدود 35 درصد). وقتي آب آن ها بر اثر گرما تبخير شود مقدار زيادي از املاح محلول در آب رسوب مي كنند و به سنگ تبديل مي شوند مثل سنگ گچ – سنگ نمك
پرسش: چگونه از بهم پيوستن ذرات سنگ هاي رسوبي توليد مي شوند؟
همه مواد رسوبي بر اثر فشار به هم نمي چسبند مثلا ماسه هر چه تحت فشار قرار بگيرد سفت سخت نمي شود و اين مواد توسط يك ماده چسبنده اي مثل سيمان به هم مي چسبند و به سنگ تبديل مي شوند مثل ماسه سنگ و كنگرمرا
پرسش: بعضي از سنگ هاي رسوبي چگونه بر اثر واكنش شيميايي توليد مي شوند؟
آب داراي مواد محلول زيادي است بعضي از اين مواد بر اثر انجام واكنش هاي شيميايي پيچيده اي رسوب مي كنند و مواد سفت و سختي توليد مي كنند كه سنگ رسوبي نام دارد مثل سنگ آهك
ويژگي هاي سنگ هاي رسوبي:
پرسش: فسيل چيست؟
آثار و بقاياي جانداران گذشته كه بين سنگ هاي رسوبي يافت مي شوند فسيل نام دارند
فسيل بيش تر در بين سنگ هاي رستي – آهكي – ماسه سنگ ها يافت مي شود دانشمندان از فسيل چه استفاده اي مي برند؟ تاريخ گذشته زمين را تعيين مي كنند
ج) سنگ هاي دگرگوني:
سنگ هائي هستند كه از دگرگون شدن سنگ هاي آذرين يا رسوبي حاصل مي شوند مثل مرمر – گنيس – كوارتزيت
وقتي سنگي دچار دگرگوني مي شود ممكن است دو نوع تغيير در ساختمان آن بوجود بيايد
1- تغيير در نوع كاني ها موجود در سنگ
2- تغيير در طرز قرار گرفتن كاني ها
مرغوبيت يك سنگ دگرگوني به چه چيز بستگي دارد؟
به ميزان فشار و گرمايي كه سنگ تحمل كرده است.
در نمودار زير دگرگون شدن چند سنگ را مشاهده مي كنيد.
چرخه سنگ ها:
بين انواع سنگ ها وابستگي وجود دارد كه در اثر گذشت زمان هر كدام به سنگ هاي ديگري تبديل مي شوند.
نكته: منشا تمام سنگ هاي روي زمين سنگ هاي آذرين هستند. شما مي توانيد علت را توضيح دهيد.
نمونه سوال
نمونه سؤال علوم تجربی سال دوم راهنمایی
|
الف) به تغييري كه در نتيجه آن ماهيت ماده تغيير نمي كند |
|
مي گويند. |
|
ب) با افزودن محلول يد به |
|
رنگ آبي مايل به سياه ظاهر مي شود. |
|
ج) واكنش هاي اكسايش عموما |
|
هستند. |
|
د) هر چه غلظت واكنش دهنده ها كمتر شود واكنش |
|
انجام مي شود. |
2- براي هر عبارت كلمه مناسب را انتخاب كنيد.
|
الف) جامد شكننده و زرد رنگ |
|
|
ب)در 100 درجه مي جوشد |
|
|
ج) در مجاورت نور تجزيه مي شود |
|
3- براي هر عبارت كلمه مناسب را انتخاب كنيد.
|
الف) چوب مي سوزد پس فلوژيستون دارد |
|
|
ب) در سنگ عنصر آتش وجود ندارد به همين علت نمي سوزد |
|
|
ج) اكسيژن موجود در هوا سبب سوختن مي شود. |
|
4- جملات درست و غلط را مشخص كنيد.
صحيح غلط
|
الف) واكنش تجزيه هيدروژن پراكسيد گرماگير است |
|
|
ب) هنگام روشن شدن لامپ و سوختن چوب نور و گرما توليد مي شود پس هر دو آنها تغيير شيميايي هستند. |
|
|
ج) زنگ زدن آهن و سوختن چوب هر دو از تغييرات گرماده محسوب مي شوند. |
|
5- گزينه درست را مشخص كنيد.
1- كدام تغيير اكسايش نيست؟
|
|
الف) زنگ زدن آهن |
|
|
ب) سوختن نفت |
|
|
ج) تشكيل آمونياك |
|
|
د) انفجار مواد منفجره |
2- در تجزيه آب كدام ماده واكنش دهنده است؟
|
|
الف) هيدروژن |
|
|
ب) اكسيژن |
|
|
ج) نيتروژن |
|
|
د) آب |
3- براي تشكيل 4 مولكول آمونياك چند مولكول هيدروژن بايد مصرف شود؟
|
|
الف) 6 مولكول |
|
|
ب) 4 مولكول |
|
|
ج) 3 مولكول |
|
|
د) 2 مولكول |
4- كدام گزينه از خواص شيميايي ماده بحساب مي آيد؟
|
|
الف) رنگ |
|
|
ب) نقطه ذوب |
|
|
ج) رساناي الكتريكي |
|
|
د) اشتعال پذيري |
5- در تبديل گاز نيتروژن دي اكسيد به دي نيتروژن تترا اكسيد كدام گزينه درست نيست؟
|
|
الف) تعداد مولكول ها نصف مي شود |
|
|
ب) واكنش گرما گير است |
|
|
ج) گاز بي رنگ مي شود |
|
|
د) تغيير شيميايي است |
1- با استفاده از كلمات داده شده جاي خالي را كامل كنيد.
الف) تغيير فيزيكي
ب) نشاسته
ج) گرماده
د) كندتر
2- براي هر عبارت كلمه مناسب را انتخاب كنيد.
الف) گوگرد
ب) آب
ج) آب اكسيژنه
3- براي هر عبارت كلمه مناسب را انتخاب كنيد.
الف) جورج اشتال
ب) آمپدوكلس
ج) لاوازيه
4- جملات صحيح و غلط را مشخص كنيد.
الف) غلط
ب) غلط
ج) صحيح
5- گزينه درست را مشخص كنيد.
1- كدام تغيير اكسايش نيست؟
گزينه (ج)
2- در تجزيه آب كدام ماده واكنش دهنده است؟
گزينه (د)
3- براي تشكيل 4 مولكول آمونياك چند مولكول هيدروژن بايد مصرف شود؟
گزينه (الف)
4- كدام گزينه از خواص شيميايي ماده بحساب مي آيد؟
گزينه (د)
5- در تبديل گاز نيتروژن دي اكسيد به دي نيتروژن تترا اكسيد كدام گزينه درست نيست؟
گزينه (ب)
سوالات فصل 2
Top of Form
جاهاي خالي را با استفاده از كلمات داخل پرانتز كامل كنيد.
|
1) جسم هايي كه نور از آن ها عبور مي كند |
|
نام دارد. |
|
2) اگر زمين بين ماه و خورشيد واقع شود |
|
روي مي دهد. |
|
3) در شكل مقابل، زاويه بازتاب |
|
درجه است. |
|
| ||
|
4) درهنگام تجزيه نور خورشيد، نور |
|
بيش تر از همه ي رنگ ها تغيير مسير مي دهد. |
|
5) هر پرتويي كه موازي محور اصلي به آينه كاو بتابد، پرتو بازتاب آن از |
|
آينه مي گذرد. |
|
6) تصوير در آينه ي |
|
همواره مجازي، كوچك تر و مستقيم خواهد بود. |
|
7) سرعت نور در شيشه |
|
از آب است. |
عبارات درست و غلط را مشخص كنيد.
صحيح غلط
|
1) قطر سايه به فاصله چشمه ي نور تا جسم كدر بستگي دارد. |
|
|
2) در بازتاب نامنظم همواره تصويري واضح و روشن ايجاد مي شود. |
|
|
3) از امتداد پرتوهاي واگرايي كه از سطح آينه بازتاب مي شود، تصويري مجازي تشكيل مي گردد. |
|
|
4) آينه ي كوژ مي تواند از يك جسم هم تصوير حقيقي و هم تصوير مجازي ايجاد كند. |
|
|
5) اگر پرتو تابش از محيط رقيق وارد محيط غليظ شود، پرتو شكست از خط عمود دورتر مي شود. |
|
|
6) علت شكست نور، متفاوت بودن سرعت نور در محيط هاي مختلف است. |
|
|
7) تصوير در عدسي همگرا، همواره مجازي و كوچكتر از خود جسم است. |
|
براي هر عبارت كلمه مناسب را انتخاب كنيد.
|
الف) خورشيد گرفتگي – تشكيل سايه |
|
|
ب) تشكيل رنگين كمان – بالاتر ديده شدن ماهي |
|
|
ج) تشكيل تصوير در آينه تخت |
|
|
د) روشنايي قبل از طلوع خورشيد(فلق) |
|
براي هر عبارت كلمه مناسب را انتخاب كنيد.
|
الف) آب زلال – هوا شيشه |
|
|
ب) شيشه طرح دار- كاغذ كالك |
|
|
ج) آجر – پارچه – كتاب |
|
|
د) آينه تخت – سطوح فلزات |
|
|
ه) شمع روشن – لامپ روشن – ستاره |
|
در جدول مقابل، اجسام منير و غير منير را مشخص كنيد.
|
|
ستاره قطبي |
گياه سبز |
ماه |
سياره مريخ |
لامپ روشن |
|
منير غيرمنير |
|
|
|
|
|
براي هر عبارت كلمه مناسب را انتخاب كنيد.
|
الف) تصوير در آن همواره كوچك تر از جسم و مجازي است. |
|
|
ب) آينه اي كه هم تصوير حقيقي و هم تصوير مجازي ايجاد مي كند. |
|
|
ج) ضخامت وسط آن بيش تر از ضخامت كناره هاي آن است. |
|
|
د) تصوير همه ي اجسام از پشت آن كوچك تر از خود جسم است. |
|
گزينه صحيح را انتخاب كنيد.
1) اگر جسمي با سرعت 4 متر بر ثانيه از آينه ي تختي دور شود، تصوير آن با چه سرعتي و در كدام جهت حركت خواهد نمود؟
|
|
الف) 4 متر بر ثانيه- به آينه نزديك مي شود. |
|
|
ب) 4 متر بر ثانيه – از آينه دور مي شود. |
|
|
ج) 8 متر بر ثانيه – به آينه نزديك مي شود. |
|
|
د) 8 متر بر ثانيه – از آينه دور مي شود. |
2) يك آينه تصويري حقيقي و هم اندازه با جسم تشكيل داده است، اين آينه از چه نوعي است؟
|
|
الف) كاو |
|
|
ب) كوژ |
|
|
ج) كاو - تخت |
|
|
د) تخت |
3) در آينه ي تخت، دسته پرتوهاي موازي نور طوري به آينه مي تابند كه با آينه زاويه 20 درجه مي سازند، زاويه بين پرتو تابش و بازتابش چند درجه است؟
|
|
الف) 70 |
|
|
ب) 90 |
|
|
ج) 140 |
|
|
د) 180 |
|
| |
4) در شكل مقابل، زوايه ي تابش و زاويه شكست به ترتيب عبارتند از:
|
|
الف)20و10 |
|
|
ب)10و70 |
|
|
ج)10و20 |
|
|
د)70و10 |
|
| |
5) كدام پرتو هنگام عبور از منشور بيش تر منحرف مي شود؟
|
|
الف) زرد |
|
|
ب) سبز |
|
|
ج) آبي |
|
|
د) نارنجي |
6) دو آينه ي تخت مطابق شكل قرار گرفته اند. اگر پرتو نوري با زاويه تابش 40 درجه به يكي از آينه ها بتابد و با زاويه 20 درجه از روي ديگري بازتاب شود، زاويه بين دو آينه چقدر است؟
|
|
الف)20 |
|
|
ب) 50 |
|
|
ج) 60 |
|
|
د) 90 |
|
| |
7) جسمي مطابق شكل زير عمود بر محور اصلي يك عدسي همگرا قرار دارد. اگر جسم را از A تا B تغيير مكان دهيم تصوير آن ..........
|
|
الف) از عدسي دور تر و بزرگتر مي شود. |
|
|
ب) از عدسي دور تر و كوچكتر مي شود. |
|
|
ج) به عدسي نزديك تر و بزرگتر مي شود. |
|
|
د) به عدسي نزديك تر و كوچكتر مي شود. |
|
| |
8) كدام پديده ي زير دليل خوبي براي جمله زير است.« نور به خط راست منتشر مي شود»
|
|
الف) ماه گرفتگي |
|
|
ب) تشكيل رنگين كمان |
|
|
ج) شكسته ديده شدن مداد |
|
|
د) بازتاب نامنظم از سطح مقوا |
9) اگر نوري به طور عمود بر سطح آينه بتابد، زاويه بازتاب چند درجه خواهد بود؟
|
|
الف) 180 |
|
|
ب) 90 |
|
|
ج) 45 |
|
|
د) صفر |
10) حامد مقابل آينه ي تختي ايستاده است.
اگر فاصله او تا آينه 1 متر باشد، فاصله تصوير حامد تا خود او چند متر است؟
|
|
الف) 5/0 |
|
|
ب) 1 |
|
|
ج) 2 |
|
|
د) 5/2 |
Bottom of Form
سؤالات فصل 6
1- عبارت مناسب را براي هر جمله انتخاب كنيد.
الف) كلسيت
ب) كاني رسي
ج) سختي
د) سنگ
2- عبارات صحيح و عبارات غلط را مشخصر كنيد.
الف) غلط
ب) صحيح
ج) غلط
د) غلط
3- گزينه درست را انتخاب كنيد.
1) كداميك از مواد زير كاني است.
گزينه (ب)
2) كدام سنگ هاي زير منشأ شيميايي دارند؟
گزينه (الف)
3) در كدام سنگ امكان وجود فسيل وجود دارد؟
گزينه (ج)
4) كدام كاني ثانويه است؟
گزينه (د)
4- تعيين كنيد كه سنگ هاي زير جزء كدام سنگ ها هستند؟
الف) دگرگوني
ب) رسوبي
ج) رسوبي
د) آذرين
سؤالات فصل 6
1- عبارت مناسب را براي هر جمله انتخاب كنيد.
|
الف) كاني سنگ آهك |
|
مي باشد. |
|
ب) از تجزيه فلدسپات ها |
|
توليد مي شود. |
|
ج) مقاومت كاني در برابر خراشيدگي را |
|
گويند. |
|
د) از اجتماع كاني ها |
|
بوجود مي آيد. |
2- عبارات صحيح و عبارات غلط را مشخصر كنيد.
صحيح غلط
|
الف) چرم و چوب جزء كاني ها مي باشند. |
|
|
ب) از سرد شدن مواد مذاب درون زمين كاني هاي اوليه توليد مي شوند. |
|
|
ج) رنگ زرد شعله نشانه وجود فلز پتاسيم است. |
|
|
د) همه ي سنگ هاي آذرين داراي بلورهاي درشت مي باشند. |
|
3- گزينه درست را انتخاب كنيد.
1) كداميك از مواد زير كاني است.
|
|
ف: قير |
|
|
ب: يخ |
|
|
ج: مرواريد |
|
|
د: جيوه |
2) كدام سنگ هاي زير منشأ شيميايي دارند؟
|
|
الف: سنگ آهك |
|
|
ب: ژيپس |
|
|
ج: سنگ نمك |
|
|
د: ماسه سنگ |
3) در كدام سنگ امكان وجود فسيل وجود دارد؟
|
|
الف: گرانيت |
|
|
ب: گابرو |
|
|
ج: ماسه سنگ |
|
|
د: بازالت |
4) كدام كاني ثانويه است؟
|
|
الف: كوارتز |
|
|
ب: فلدسپات |
|
|
ج: ميكا |
|
|
د: هاليت |
4- تعيين كنيد كه سنگ هاي زير جزء كدام سنگ ها هستند؟
|
|
رسوبي |
دگرگوني |
آذرين |
|
الف) كوارتزيت |
|
|
|
|
ب) كنگلومرا |
|
|
|
|
ج) هاليت |
|
|
|
|
د) گابرو |
|
|
|
نمونه سؤال علوم تجربی دوم راهنمایی بخش اول
1-جملات زیررابااستفاده از کلمات داخل پرانتز کامل کنید.
الف- ذوب شدن یخ یک تغییر .............................است.(فیزیکی-شیمیایی)
ب-واکنش یک ماده با اکسیژن را ............................می گویند.
2-اجزای واکنش زیر را مشخص کنیدودر جای خالی با ذکر دلیل عدد مناسب بنویسید؟
آهن سولفید آهن + گوگرد
............. 14 گرم 8 گرم
3- شمع از چه ماده و چه عناصری ساخته شده است؟ وقتی می سوزد چه موادی تولید می شود؟
4- جدول زیر را تکمیل کنید:
|
نتیجه |
روش آزمون |
آزمون شناسایی |
|
مس موجود در یک محلول | ||
|
دمیدن آن گاز در آب آهک |
||
|
نشاسته |
5 - سوختن شمع و زنگ زدن آهن چه شباهت و چه تفاوتی با یکدیگردارند؟
6- وقتی منیزیم می سوزدیعنی با اکسیژن هوا ترکیب می شود اکسید منیزیم که گرد سفید رنگی است با قی می ماند. معادله ی نوشتاری این واکنش را بنویسید
و اجزای آن را مشخص کنید؟
7- وقتی کاغذ می سوزد چه بر سر ذره های سازنده ی کاغذ می آید؟آیا تغییر دیگری نیز روی می دهد؟ توضیح دهید؟
8- اجزای واکنش زیر را مشخص کنید؟ودر جای خالی با ذکر دلیل عدد مناسب بنویسید؟
آهن سولفید آهن + گوگرد
............. 14 گرم 8 گرم
9- سرعت در واکنش های شیمیایی را تعریف کنید؟وبنویسید سرعت واکنش های شیمیایی به چه عواملی بستگی دارد؟
10- اگر بر روی مقداری جوش شیرین چند قطره آب بریزیم چه روی می دهد؟چرا؟ نوع تغییر را مشخص کنید؟5/1
11- علی بعد از انجام آزمایش باقی مانده ی آب اکسیژنه را در یک بطری نوشابه خانواده ریخت .نظر شما در مورد این کار او چیست؟ چرا؟
12 – در سه بطری دربسته گازهای اکسیژن، هیدروژن و کربن دی اکسید وجود داردبا. طراحی آزمایشی گاز کربن دی اکسید را شناسایی کنید؟ 2
13 – مجید می گوید:(سیب درختی دارای نشاسته است)اما احمد با او موافق نیست. شما آزمایشی را بیان کنید تا آنها بتوانند جواب درست را بدست آورند؟2نمره
14-مفاهیم زیر را تعریف کنید:
1- سوخت:
2- کاتالیز گر:
3- خواص شیمیایی:
4- اکسایش:
5-تغییر شیمیایی:
6- تغییر فیزیکی:
7-قانون پایستگی جرم:
نمونه سؤال علوم تجربی سوم راهنمایی بخش دوم
1-جاهای خالی را با کلمات تکمیل کنید:
الف- به جسمی که در یک محیط موج ایجاد کند .......................... گفته می شود.
ب-رنگ های مختلف نورهنگام عبورازمنشورازهم جدامی شوند.به این پدیده ...................می گویند.
ج-تعداد نوسان های یک نوسانگردر ثانیه را .......................می گویند
د-عدسی ....................... شعاعهای نور را در یک جا جمع می کند و اجسام را بزرگتر نشان می دهد.
2- خورشید گرفتگی را توضیح دهید؟
3- ماه گرفتگی را توضیح دهید؟
4-با توجه به شکل مقابل به سوالات زیر پاسخ دهید: ب خط عمود الف
الف - نام شعاع های مشخص شده را بنویسید؟
الف- ب-
ب- زاویه ی تابش و باز تاب را روی شکل مشخص کنید؟ و اندازه ی آنها را بنویسید؟
5- نام وسایل زیر را بنویسید؟و ادامه ی پرتوهای نور در هر یک را رسم کنید.
الف-.......................... ب- ..................
6 - در یک روز تابستانی علی مشغول آب دادن گل ها بود و وقتی شلنگ آب رابه طرف خورشید گرفت نوارهای رنگی را مشاهده کرد . با توجه به متن به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف- نام این پدیده چیست؟
7- دو سکه را در دو لیوان فلزی قرار داده ایم .در یکی آب ریخته ایم وهردولیوان رادر لبه ی میز قرار داده ایم .اگراز فاصله ی نسبتا دور به میز نزدیک شویم کرام سکه را زودتر می بینیم ؟علت را توضیح دهید؟
8-امروزه امواج فرا صوت در پزشکی اهمیت بسیار دارد علت آن چیست؟
۱۰-توضیح دهید در مناطق گرمسیر چگونه می توان از اتلاف انرژی جلوگیری کرد؟
12- امتداد شعاع های نور در شکل های زیر را رسم کنید:
13- مشخصات موج را نام ببرید و هر یک را تعریف کنید؟
14- امروزه امواج فرا صوت در پژشکی اهمیت فراوان دارد.علت آن چیست؟
15- شباهت و تفاوت های امواج صوتی و امواج الکترو مغناطیسی را بیان کنید؟
16- اگر تعدادی عدسی در اختیار شما قرار داده شود چگونه نوع آنها را مشخص می کنید؟توضیح دهید؟
شخصی در فاصله ی 5 متری مقابل آینه ی تختی ایستاده است.
الف- فاصله ی تصویر تا آینه چند متر است؟
ب- اگر شخص یک متر یه آینه نزدیک شود،فاصله ی تصویر تا جسم چند متر می شود؟چرا؟
17-گرمادرکدام حالت ماده به روش رسانایی بهتر منتقل می شود؟چرا؟
18 –چگونه می توان از اتلاف انرژی در خانه جلوگیری کرد؟(چها ر مورد را نام ببرید)
19-مادرزندگی روزانه ی خود از چه راه هایی می توانیم در مصرف انرژی صرفه جویی کنیم؟
20- مراحل موتور چهار زمانه را به ترتیب نام ببرید؟
21-اگر مقداری الکل بر روی دست خود بریزید وبه آن فوت کنید چه اتفاقی می افتد؟چرا؟
22- مفاهیم زیر را تعریف کنید:
پ- جسم شفاف:
ت- شکست نور:
ث- پاشیده شدن نور:
ج - کانون آینه:
حرکت نوسانی:
- دوره:
ب- گرمای نهان ذوب:
نمونه سؤال علوم تجربی دوم راهنمایی بخش سوم
سؤالات آزمون ورودی دبیرستان نمونه دولتی درس علوم تجربی سال دوم
-1-کدام اشعه ی خورشید توسط مواد جذب و به گرما تبدیل می شود؟(69-68)
ب- اشعه ی مادون قرمز ج- اشعه ی ماوراءبنفش د- اشعه ی گاما Xالف- اشعه ی
2-کدام یک از سنگ های زیر جزء سنگ های آذرین است؟(69-68)
الف- ماسه سنگ ب- بازالت ج- کنگلومرا د- سنگ گچ
3- آینه دندانپزشکان که برای دیدن دندان از آن استفاده می کنند از نوع: (69-68)
الف- آینه تخت است ب- آینه محدب است ج- عدسی محدب د- آینه مقعر است
4- کدام یک از اجسام زیر شفاف نیست؟(69-68)
الف- آینه ب- سطح آب استخر ج- شیشه مات د-بخار آب
5- کدام یک از وسایل زیراز عکس های کوچک تصاویر بزرگی بر روی پرده می اندازد؟(69-68)
الف- پروژکتور ب- میکروسکوپ ج- تلسکوپ د-دوربین عکاسی
6- علت روشنی آسمان قبل از طلوع خورشید چیست؟(69-68)
الف- جذب نورخورشیددر اثر بخار آب هوا ب- انعکاس نامنظم پرتو های خورشیددرگردوغبار جو ج- انعکاس منظم پرتوهای خورشید در جو د-وجود اکسیژن در هوا
7- کنگلومرا نوعی سنگ.......است.( 70-69)
الف-آذزین درونی ب-آذرین بیرونی ج- رسوبی د- دگرگونی
8- محل اصلی گوارش ........... .است.
الف دهان ب- معده ج- روده باریک د- روده فراخ
9- خصوصیات تصویر در یک آینه مقعر چگونه است؟(70-69)
الف- دورتروبزرگتر ب- نزدیکتروکوچکتر ج- نزدیکتروبزرگتر د- دورتروکوچکتر
10- سرعت سیر نور در شیشه چند کیلومتر در ثانیه است؟(70-69)
الف- 000/220 ب- 000 /200 ج- 000/300 د-000/280
11- ماده ای که در تجزیه آب اکسیژنه به عنوان کاتالیز گر به کار می رود چه نام دارد؟(70-69)
الف- الکل ب- اسید سولفوریک ج- دی اکسید منگنز د- گاز کربنیک
12- پارافین شمع دارای چه نوع انرژی است؟(70-69)
الف- جنبشی ب- پتانسیل شیمیایی ج- الکتریکی د- جنبشی الکتریکی
13- پیدایش کدام سنگ حاصل واکنش شیمیایی است؟(71-70)
الف- مرمر ب- سنگ آهک ج- گرانیت د- بازالت
14- کدام ماده زیر برای ذوب شدن زیادتر گرما می برد؟(71-70)
الف- آلومینیوم ب- سرب ج- پارافین د- یخ
15- در اتومبیل ها برای دیدن مناظر پشت سر از ........................ استفاده می شود؟(71-70)
الف- عدسی محدب ب- آینه ی تخت ج- آینه ی مقعر د- آینه ی محدب
16- سیاهرگ و سرخرگ چه تفاوتی با هم دارند؟(72-71)
الف- سیاهرگ دارای خون تمیز ولی سرخرگ دارای خون کثیف می باشد
ب- سیاهرگ دارای خون کثیف ولی سرخرگ دارای خون تمیز می باشد
ج- سیاهرگ خون را از قلب خارج ولی سرخرگ خون را به قلب وارد می کند
د- سیاهرگ خون را به قلب وارد ولی سرخرگ خون را از قلب خارج می کند
17- اگرجایی زندگی کنیم که آب وهوای سردداشته باشدچه نوع غذایی باید بیشتر بخوریم؟(72-71)
الف- ویتامین ب- ئیدرات کربن ج- چربی د- پروتئین
18- علت رویت اجسام چیست؟(72-71)
الف- ازآنها نوربه چشم ما می رسد ب- ازچشم ما به آنها نورمی رسد ج- منیر هستند د- مرئی هستند
19-در کدام آینه تصویر کوچکتر و نزدیکتر دیده می شود؟73-72)
الف- تخت ب- محدب ج- مقعر د- منشور
20- اگر نور وارد شیشه شود چه می شود؟73-72)
الف- سرعت آن افزایش می یابد ب- سرعت آن کاهش می یابد
ج- سرعت آن تغییر نمی کند د- ضخامت شیشه تأثیر دارد
21-وقتی به کف استخر نگاه می کنید کف استخر را بالا می بینید؟چرا؟(73-72)
الف- به علت انعکاس نور از کف استخر ب- کاهش سرعت نور در آب
ج- افزایش سرعت نور در آب د- بستگی به صافی آب دارد
22- به نظر شما در کدام حالت خون تیره به قلب راحت تر وارد می شود؟(73-72)
الف- موقعی که بالانس می زنید ب- موقعی که ایستاده اید
ج- موقعی که راه می روید د- موقعی که می دوید
23- چرا خط کش مایل به هنگام فرو رفتن در آب کوتاه و شکسته به نظر می آید؟(74-73)
الف- پراکندگی نور ب- شکست نور ج-= انعکاس نور د- امتداد مستقیم نور
24- کدامیک از اجسام زیر منیرند؟(74-73)
الف- چشم ب- ستاره قطبی ج- کبریت د- آینه
25 – همه تغییرات شیمیایی ار این جهت به هم شبیهند که همیشه ............... مواد تغییر می کنند.
الف- مولکول ها ب- اندازه ج- حالت د- شکل (74-73)
26- در کدامیک از موارد زیرمی توانیم آینه مقعر به کار ببریم؟(74-73)
الف- سر پیچ جاده ها ب- داخل اتومبیل ج- دندانپزشکی د- پریسکوپ
27- از ذره بین برای دیدن اشیاء .................... استفاده می کنیم. (74-73)
الف- نزدیک ب- مناظر ج- دور د- میکروب
28- چگونه می توانیم با استفاده از عدسی محدب تصویر بزرگتری بر روی پرده ایجاد کنیم؟
الف- عدسی را به شیء نزدیک و از پرده دور کنیم
ب- شیء را ازعدسی دوروعدسی رابه پرده نزدیک کنیم
ج- عدسی را از شیء دور و به پرده نزدیک کنیم
د- شیءو عدسی را به پرده نزدیک کنیم
29-کدام مورد بیانگر تغییر شیمیایی می باشد؟(75- 74 )
الف- آب نمک را حرارت می دهیم تا نمک باقی بماند
ب- سدیم را در آب می اندازیم تا ناپدید شود
ج- گوگرد را در لوله ی آزمایش حرارت می دهیم،مایع و سپس بخار می شود
د- شکر و گوگرد را با حل کردن در آب از هم جدا می کنیم
30- کدام عمل «تغییر فیزیکی » نمی باشد؟(75- 74 )
الف- تغییرحالت ب- جدا کردن اجزای مواد مخلوط
ج- تغییر شکل مواد د- جدا کردن اجزاء مواد مرکب
31-اگریک وزنه1 کیلوگرمی از ارتفاع18/4 متری درظرفی که محتوی 100 گرم آب است.سقوط کندو همه انرژی آن صرف بالا بردن دمای آب شود،دمای آب چقدر زیاد خواهد شد؟(75- 74 )
الف- یک درجه سانتیگراد ب- ده درجه سانتی گراد
ج- 1/0 درجه سانتیگراد د- 01/0درجه سانتیگراد
32- کدام مورد از خواص شیمیایی آب نمی باشد؟(75- 74 )
الف- عامل اصلی زنگ زدن آهن می باشد ب- به سختی دچار تغییر شیمیایی می شود
ج- به هیدروژن و اکسیژن تجزیه می شود د- معمولاًموجب سوختن نمی شود
33- کدام دستگاه مواد زاید را از بدن دورنمی کند؟(75- 74 )
الف- گوارش ب- تنفس ج- کلیه ها د- گردش خون
34- بیشترین انرژی را بدن از کدام غذاهای زیر بدست می آورد؟(76-75)
الف- گلوسیدها ب- چربیها ج- هیدرات کربن د- پروتئین
35- اگر کبریت افروخته ای را بین دو آینه موازی قرار دهیم : (77-76)
الف- یک تصویر داریم ب- دو تصویر داریم
ج- تصویری ایجاد نمی شود د- بی نهایت تصویر خواهیم داشت
36- در تغییر فیزیکی یک ماده چه چیزی تغییر نمی کند؟(77-76)
الف- حالت ماده ب- شکل واندازه ماده ج- سرعت جنبش مولکول ها د- نوع مولکول های ماده
37- کدامیک تغییر شیمیایی است؟(77-76)
الف- ساختن خشت ب- قالب ریزی فلزات ج-ساختن آجر د- جداکردن فلزات خالص ازسنگ معدن
38- چگونه می توانیم از یک شمع نورانی تصویر بزرگتری به دست آوریم؟(77-76)
الف- به وسیله آینه محدب ب- به وسیله آینه تخت ج- به وسیله یک منشور د- به وسیله آینه مقعر
39- در کدامیک از دماهای زیر چگالی هوا بیشتر است؟(77-76)
الف- 45درجه سانتی گراد ب- 60درجه سانتی گراد د-20درجه سانتی گراد ج-40 درجه سانتی گراد
40- انرژی کدامیک از منابع زیر به وسیله ی موتور گرمایی مهار می شود؟(78-77)
الف- انرژی اتمی ب- انرژی خورشیدی ج- انرژی باد و آب جاری د- انرژی سوختها
41- با توجه به شکل به جای علامت ؟ کدام مقدار صحیح است؟(78-77)
الف- 45 درجه ب- 35 درجه ج- 55 درجه د- 40 درجه ؟ 45
43- بافت تشکیل شده از .................
الف- چند سلول گوناگون ب- سلول هایی با شکل و کار یک جور
ج- سلول هایی با کار یکسان د- سلول هایی با کار یکسان
44- گیاخاک از ................... به وجود می آید.
الف- لایه ی تیره رنگ در سطح خاک که از ÷وسیده شدن جسد حیوانات و گیاهان
ب- مخلوط ماسه و خاک رس
ج- مواد پوسیده شده موجودات زنده همراه با سنگ های متلاشی شده
د- لایه تیره رنگ در سطح زمین
45-ته نشین شدن رسوبات از ساحل تا اعماق دریا به ترتیب..............
الف- گل،ماسه،آهک،شن ریز و درشت ب- شن ریزو درشت، ماسه،گل، آهک
ب- ماسه ،گل، شن ریز و درشت، آهک ج- آهک،گل، ماسه، شن ریزو درشت
46- کدام یک از شیره های گوارشی زیر آنزیم نیست؟
الف- شیره لوزالمعده ب- شیره روده کوچک ج- صفرا د- شیره معده
47- کدام کانیهای زیر در بین سنگ های رسوبی یافت نمی شود؟
الف- کانیهای آهن دار ب- مغز مداد ج- اورانیم د- الماس
49 – در چراغ قوه و چراغ های جلو اتومبیل از چه آینه هاای استفاده می کنند؟)
الف- محدب ب- محدب و تخت ج- مقعر د- مقعر و تخت
50- دو ظرف مشابه که داخل آنها پر از هوا است آنکه سبک تر است دارای هوای ............ است.
الف- سردتر ب- گرمتر ج- مایع د- صفر درجه (80-79)
51 – ماده ای که ضربان قلب را تنظیم ............. نام دارد؟ (80-79)
الف- گوگرد ب- آهن ج- فسفر د- سدیم
52- مناسب ترین صورت انرژی ..................... است . (80-79)
الف- شیمیایی ب- تابشی ج- الکتریکی د- گرمایی
53- فنر کوک شده ی ساعت چه نوع انرژی و چه صورتی از انرژی را دارد؟ (80-79)
الف- پتانسیل شیمیایی ب- جنبشی مکانیکی ج- وزن و حجم جسم د- جرم و سرعت
54- کره ی ماه را شب ها بدان جهت روشن تر می بینیم که ................. (81-80 )
الف- شبها ماه تنها منبع نور در آسمان است.
ب- ماه به نسبت ستارگان منبع نور قوی تری است.
ج- شبها انعکاس نور خورشید از سطح ماه واضح تر است.
د- روزها ماه یک منبع نور بسیار ضعیفی در برابر خورشید است.
55- کدام عضو از بدن می تواند مقدار اضافی قند را به صورت گلیکوژن ذخیره کند؟(83-82)
الف- روده ی کوچک ب- کبد ج- طحال د- لوزالمعده
AB56- اگر گروه خونی شخصی
چون نیروی هر دو برابر است.A وBالف- ژنهای
بیشتر است.A چون نیروی O و Aب- ژن
بیشتر است . B چون نیروی ژن O و Bج- ژنهای
است.B بیشتر از A چون نیروی ژن B و Aد- ژنهای
57- کدام جمله زیر در مورد تغییر شیمیایی صادق است؟(81-80 )
الف- تغییر سرعت مولکول ب- تغییر نیروی جاذبه مولکول ها
ج- تغییر فاصله مولکول ها د- تغییر نوع مولکول ها
58- انرژی پتانسیل چگونه در جسم ذخیره می شود؟(81-80 )
الف- در اثر اصطکاک ب- در اثر غلبه بر اینرسی
ج- بر اثر غلبه بر نیروی جاذبه زمین د- بر اثر غلبه بر جاذبه مولکولی
59- انرژی کدام منبع زیر مشکل تر به انرژی جنبشی مکانیکی تبدیل می شود؟(81-80 )
الف- باد ب- آب جاری ج- بنزین د- ذغال سنگ
60- موتور گرمایی کدام صورت انرژی را مستقیماً به انرژی مکانیکی تبدیل می کند؟(81-80 )
الف- الکتریکی ب- شیمیایی ج- تابشی د- گرمایی
61- بین منبع نوروپرده شی ای قرار داده ایم که بر اثر این شیء تصویری که بر روی پرده ایجاد شده است دایره ای بزرگ و تاریک و درون آن دایره ای کوچک تر ولی نورانی تشکیل شده است .شیء مورد نظر چه می تواند باشد؟(82-81)
الف- آینه محدب ب- آینه تخت ج- عدسی محدب د- عدسی مقعر
62- کدام عامل در رشد بدن دخالت ندارد؟(82-81)
الف- پروتئین ب- انسولین ج- نمک های معدنی د- نمک های معدنی و انسولین
63- ادراریک فرد سالم کدام ماده را ندارد؟(82-81)
الف- قند ب- نمک ج- اوره د- ب و ج
64- در میان کدام نوع سنگ امکان تشکیل فسیل می باشد؟(82-81)
الف- مرمر ب- آهک ج- گنیس د بازالت
65- دهنده ی همگانی خون کدام است؟(82-81)
O د- AB ج- B ب- Aالف-
66-برای تبدیل شدن یک کیلوگرم آب جوش به بخار آب جوش چندژول گرما لازم است؟(82-81)
الف- 2250 ب- 2250000 ج- 333 د- 333000
67- صد گرم یخ را داخل پارچ آب می اندازیم کدام گزینه صحیح است؟(82-81)
الف- دمای مخلوط تا زمانی که تمام یخ ذوب نشده در صفر درجه باقی می ماند.
ب- یخ چون رسانای ضعیفی است به کندی آب پارچ را خنک می سازد
ج- به تدریج دمای مخلوط بالا می رود
د- در اثر رسانایی آب پارچ خنک می شود.
68- هموگلوبین از چه جنسی است و جزء چه سلولی می باشد؟(82-81)
الف-پروتئین-گلبول سفیدب-چربی-گلبول سفیدج- پروتئین-گلبول قرمز د- چربی- گلبول قرمز
ج- پروتئین- گلبول قرمز د- چربی- گلبول قرمز
69- نقش کلسیم در بدن چیست؟(82-81)
د-گزینه های الف و ب D الف-محکم ساختن دندان ها ب- انعقادخون ج-کمکبه جذب ویتامین
70- کدام یک از عبارت های زیر در مورد امواج درست است؟(82-81)
الف- امواج رادیویی،نوری و صوت همه از خلاء می گذرند.
ب- امواج رادیویی و نور از خلاءمی گذرند ولی امواج صوت نمی گذرند .
ج- امواج صوتی از خلاء می گذرند ولی امواج رادیویی و نور نمی گذرند.
د- امواج نور و صوت از خلاء می گذرد ولی امواج رادیویی نمی گذرد.
71- کدام نوع آینه می تواند از جسم تصویری بزرگ تر و دورتر بر روی پرده تشکیل دهد؟و کدام نوع آینه کانون حقیقی دارد؟(82-81)
الف- محدب – محدب ب- محدب- مقعر ج- مقعر- مقعر د- مقعر- محدب
72- در مورد سنگ های دگرگون شده کدام مطلب صحیح می باشد؟(82-81)
الف- اگر سنگی در اثر گرماو فشار آب خود را از دست بدهد به سنگ دگرگون تبدیل می شود.
ب- در سنگ دگرگون شده طرز قرار گرفتن کانی ها می تواند تغییر کند.
ج- سنگ هایی که قسمت های انتهایی پوسته قرار دارند همه از انواع دگرگون می باشند.
د- سنگ های دگرگون شده بسیار سخت تر از سایر سنگ ها می باشند.
73- فلدسپات و گرانیت به ترتیب جزء کدام دسته از کانی ها هستند؟(83-82)
الف- اولیه،ثانویه ب- اولیه ، اولیه ج- ثانویه، اولیه د- ثانویه ، ثانویه
جواب فکر کنید های علوم
جواب پرسش های سال دوم
فکر کنید :3
در این متن به چند خاصیت فیزیکی گوگرد مشاهده شده است،با کشیدن خط زیر هر خاصیت آن ها را مشخص کنید:«گوگرد جامد شکننده زردرنگی است که در دمای 119ºC ذوب می شود و در دمای 445ºC به جوش می آید. این نافلز جریان برق را از خود عبور نمی دهد وارد آب حل نمی شود» .
فکر کنید : 4
آیا می توان تغییر فیزیکی را به تغییر در شیوه ی قرارگرفتن ذره های سازنده یک ماده در کنار هم نسبت دارد؟
چون در تغییر فیزیکی خود ذرات هیچ تغیری نمی کند، بلکه جنبش و سرعت آن ها نسبت به همدیگر تغییر می کند.
فکر کنید : 5
درهر مورد با بیان علت ،تغییرهای شرح داده شده را در دو دسته ی فیزیکی و شیمیایی قرار دهید.
|
تغییر |
نوع |
دلیل |
|
ماست پس از مدتی ماندن در هوای گرم ترش می شود |
شیمیایی |
تغییرذرات |
فکر کنید :6
1 – کدامیک از واژه های زیر برای بیان تغییر فیزیکی و کدامیک برای معرفی تغییر شیمیایی بکار می روند.
خردکردن ، ساییدن ، ذوب شدن ، تبخیر شدن ، آسیاب کردن----> تغییر فیزیکی
فاسد شدن ، زنگ زدن، سوزاندن ----> تغییر شیمیایی
2- برای شمع سه خاصیت فیزیکی و یک خاصیت شیمیایی مثال بزنید.6
خاصیت شیمیایی :به آسانی می سوزد خاصیت فیزیکی: جامد است – براثر گرما ذوب می شود – رنگ آن معمولاً سفید مایل به زرد است.
3- آیا می توانید تغییر شیمیایی را به تغییر در ساختار ذره های سازنده ی ماده نسبت داد ؟ با توجه به شکل زیر پا سخ خود را توضیح دهید6
بله،چون مولکول های سه اتمی گاز NO2 قهوه ای رنگ وقتی سرد می شود به مولکول های چهار اتمی N2O4 بی رنگ است تبدیل می شود پس چون ساختار مولکولی عوض
شده تغییر شیمیایی است.
فکر کنید :9
معلوم کنید که در هر مورد تغییر توضیح داده شده فیزیکی یا شیمیایی است؟ آیا با اطلاعات داده شده می توان به این پرسش پاسخ داد؟ چرا؟
1- یک مایع بی رنگ بر اثر گرم شدن به مرور ناپدید می شود.
فیزیکی : چون تبخیر شده است
2-
2 – یک مایع سرد می شود و جامدی در ظرف ته نشین می شود.
فیزیکی :چون وقتی سرد می شود مقداری از مواد محلول آن رسوب می کند
3-
3– یک ماده ی جامد آبی رنگ در آب حل می شود و آب را به رنگ آبی درمی آورد.
فیزیکی : چون ماده در آب حل شده است.
4 – یک ماده جامد آبی رنگ می شود و بوی تندی به مشام می رسد.
اطلاعات کامل نیست. زیرا ممکن است این مایع وقتی به بخار تبدیل می شود بوی تند و تیز باشد یا ممکن است این مایع بر اثر گرما با یک ماده دیگر واکنش شیمیایی انجام داده باشد و بوی تند و تیز ایجاد کند.
فکر کنید 14
گرماده یا گرماگیر بودن هر یک از تغییرهای فیزیکی و شیمیایی زیر را با آوردن دلیل مشخص کنید.
1 – تبخیر آب
2 – پختن غذا
3 – سوختن نفت
1 – گرماگیر : زیرا برای تبدیل آب به بخار گرمای زیادی لازم است.
2 – گرماگیر :برای اینکه غذا پخته شود به انرژی گرمایی نیاز دارد.
3 – گرماده : زیرا وقتی نفت شروع به سوختن می کند مقداری زیادی گرما تولید می شود.
فکرکنید 19
با دقت به تصویر زیر نگاه کنید. واکنش دهنده ها و فرآورده های واکنش نشان داده شده را مشخص کنید. اگر مولکول های موجود در دو طرف این واکنش را روی کفه ی ترازو قرار دهید، کدام سمت سنگین تر خواهد بود؟ چرا؟
هر دوکفه با هم برابر هستند . چون طبق قانون پایستگی جرم در یک واکنش شیمیایی جرم واکنش دهنده ها برابر جرم فرآورده ها می باشد.
تمرین کنید ص 23
در جدول زیر نامه چند جسم نوشته شده است. مشخص کنید که کدامیک چشمه نور (منیر) و کدام یک غیرمنیر است؟
|
|
خورشید |
ماه |
تلویزیون |
سیاره زهره |
لامپ مهتابی |
ستارگان |
|
چشمه نور |
* |
|
* |
|
* |
* |
|
غیر منیر |
|
* |
|
* |
|
|
فکر کنید :ص 27
در هنگام روز،در اتاق هایی که پنجره دارند، معمولاً چراغ روشن نمی کنیم. با وجود این اشیای داخل اتاق را می بینیم.علت را توضیح دهید.
چون نور چشمه ی نوری که به اجسام غیرمنیر تابیده بازتاب پیدا کرده و به چشم ما می رسد و در نتیجه اجسام غیرمنیر دیده می شوند.
مشاهده کنید : ص 30
روبروی یک آینه تخت بایستید و به تصویر خود در آینه نگاه کنید. اکنون دست چپ خود را بلند کنید. تصویر کدام دست خود را بلند می کند؟ تفاوت شما با تصویرتان چیست؟ نتیجه را
پس از بحث در گروه به کلاس گزارش دهید.
تصویر دست راست بالا می رود. بدن ما یک جسم حقیقی است اما تصویر مجازی است و وجود خارجی ندارد.
اطلاعات جمع آوری کنید. ص 38 تعدادی عینک طبی را بررسی کنید و بگوئید که آیا عدسی آن ها واگراست یا همگرا . از چه روشی برای تعیین واگر یا همگرا بودن عدسی استفاده می کنید؟
برای تعیین محدب یا مقعر بودن عدسیها راههای مختلفی وجود دارد
1 – آنها را در مقابل نور قرارداده هر کدام نور را متمرکز کنند محدب،هر کدام پراکنده کنند ،مقعر.
2 – در عدسی های مقعر تصویر همیشه کوچکتر و مستقیم اما در محدب این طور نیست. تصویر بزرگتر است.
3 – هر کدام بر روی پرده تصویر تشکیل دهند محدب هستند.
پرسش و پاسخ متن فصل دوم :
1 – نور چیست؟ غیر از نور دو صورت دیگر انرژی که مانند نور عمل می کنند نام ببرید.
نور صوتی از انرژی است که از منبع تولید جدا شده و با سرعت بسیار زیاد در فضا منتشر می شود. امواج رادیویی، اشعه X
2 – چرا اجسام غیرمنیر دیده می شوند؟
زیرا نوری که از چشمه ی نور به آنها برخورد می کند پس از بازتاب به چشم ما می رسد
3 – چند دلیل بیان کنید که نور در خط مستقیم سیر می کند؟
الف) ایجاد سایه
ب) پدیده خسوف و کسوف
ج) مشاهده ی باریکه نور از یک روزنه
ج) پشت سر خود را نمی توان دید
4 – در چه اجسامی بازتاب نور بیشتر و در چه اجسامی کمتر است؟
در اجسامی که سطح صاف و براق دارند، بازتاب نور بیشتر است و در اجسامی که سطح تیره و ناصاف دارند بازتاب کمتر است.5 – علت شکست نور چیست؟ تغییر در سرعت نور در محیط های مختلف است
6 – منظور از طیف نور چیست و طیف نور سفید شامل چند رنگ است؟نورهای رنگی حاصل از پاشیدگی نور توسط منشور را طیف می گویند. هفت رنگ
7 – دو نوع عدسی را نام برده و کدام نور را متمرکز می کند؟عدسی محدب – عدسی مقعر و عدسی محدب نور را متمرکز می کند.
مشاهده کنید ص 43
در ظرف نسبتاً بزرگی آب ریخته و روی آن توپ سبکی و کوچکی را قرار دهید. بعد از آن که آب و توپ به حالت سکون درآمدند، با انگشت خود ضربه های متوالی،در راستای عمود بر سطح آب وارد کنید و حرکت توپ را مشاهده کنید.
الف) آیا توپ در راستای افقی در سطح آب جابه جا می شود؟ آیا به شما نزدیک می شود یا از شما دور می شود؟
ب) آیا توپ در راستای عمودی بالا و پایین می رود؟
الف- توپ در راستای افقی جابجا نمی شود و فاصله آن از دست ما ثابت می ماند.
ب – در راستای قائم توپ بالا و پائین می رود یعنی وقتی موج به توپ می رسد آن را وادار به نوسان می کند.
تفسیر کنید ص 47
اگر یک بلندگوی کوچک را زیر سرپوش شیشه ای قراردهیم و آن را به جریان برق وصل کنیم تا صدا تولید کند، سپس هوای زیر سرپوش را به وسیله ی تلمبه ی تخلیه به تدریج خارج کنیم. مشاهده می کنیم که صدای بلندگو به تدریج کم می شود تا زمانی که دیگر تقریباً صدایی را نمی شنویم . چرا؟
علت آن است که صوت در خلاء منتشر می شود، اگر صدای ضعیفی گاهی شنیده شود از راه تماس بدنه بلندگو با کف پوش،یا میز یا چیز دیگر است.
اطلاعات جمع آوری کنید: ص 48
1 – بعضی از حیوانات، بر خلاف انسان،قادر به شنیدن فراصوت و فرو صوت هستند. تحقیق کنید که کدامیک از حیوانات فروصوت را می شنوند و کدامیک قادر به شنیدن فراصوت
هستند.
2 – آیا حیواناتی را می شناسید که از این صوت ها استفاده دیگری کنید؟
فراصوت : خفاش و گراز ماهی – فروصوت : اسب و حشراتی چون عنکبوت که ده دقیقه قبل از وقوع زلزله امواج طولی را حس می کنند.
خفاش با ایجاد فراصوت و گوش دادن به بازتاب آن مانع را شناسایی می کند.
اطلاعات جمع آوری کنید. ص 49
تحقیق کنید که از پرتوهای :
الف) گاما
ب) ایکس
پ) فروسرخ
ت) رادار
چه استفاده هایی می شود؟
الف) از پرتو گاما در فیزیوتراپی و بمباران غده های سرطانی
ب) از پرتو ایکس در رادیو گرافی و رادیوسکوپی و عکس برداری از قطعات صنعتی جهت اطمینان از سالم بودن
پ) از فروسرخ به کمک دوربینهای فروسرخ (مادون قرمز) جهت شناسایی
ت) از پرتوهای رادار جهت ارتباط و شناسایی
سؤالات متن فصل 3 :
1 – منظور از دوره چیست؟
مدت زمانی که طول می کشد تا جسم یک نوسان کامل انجام دهد. (زمان رفت و برگشت)
2 – در امواج سطح آب آیا جهت ارتعاش عمود بر انتشار است یا هم جهت هستند؟
جهت ارتعاش عمود بر جهت انتشار است
3 – منظور از سرعت انتشار چیست؟ ویکای آن را بیان کنید.
مسافتی را که موج درواحد زمان طی می کند ویکای آن متر بر ثانیه است
4 – موج چگونه انرژی را حمل می کند؟
موج با حرکت خود انرژی را از ذره ای به ذره ی دیگر انتقال می دهد
5 – موجهای الکترومغناطیسی چه نوع موجهایی هستند؟
موجهایی هستند که از بسامد بسیار بالا تا بسامد پایین را شامل می شوند.
6 – موجهای رادیوی کدامند؟
موجهای الکترومغناطیسی هستند که طول موج بلند و بسامد بسیار پایین دارند.
7 – انسان در زمانهای قدیم از چه راههایی با هم ارتباط برقرار می کردند؟
بوسیله چاپارها – علامت دادن دود آتش – روشن و خاموش کردن چراغ
فکر کنید ، ص 55
به نظر شما چرا این انرژی را گرمای نهان ذوب نامگذاری کرده اند؟
چون این انرژی به انرژی درونی جسم تبدیل می شود بدون آنکه دمای جسم تغییر کند.
همان طور که برای انجماد ماده باید به آن گرما بدهیم یا از آن گرما بگیریم ،برای تبخیر و
میعان نیز باید همین کار صورت پذیرد.فکر کنید 2 ،ص 55
آیا می توانید با استفاده از تعریف گرمای نهان ذوب، گرمای نهان انجماد را تعریف کنید؟
به نظر شما آیا گرمای نهان انجماد و جسم با گرمای نهان ذوب آن مساوی است؟
- بله، گرمای نهان انجماد مقدار گرمایی است که در نقطه انجماد از واحد جرم گرفته تا از حالت مایع به جامد تبدیل شود.
- بله،گرمای نهان ذوب همیشه برابر نهان انجماد است.
فکر کنید. ص 56
به نظر شما اگر قسمتی از ماده را در هر یک از این سه حالت گرم کنیم (منطقه گرم با رنگ مشخص شده است ) گرما در کدام حالت به روش رسانایی بهتر منتقل می شود؟ چرا؟
گرما به روش رسانایی در جامدات بهتر منتقل می شود زیرا فاصله ذره های جسم کمتر است . در جامد ذره ها به هم نزدیکترند و گرما بهتر و زود تر منتقل می شود.
آزمایش کنید. ص 60
1 – در یک لوله آزمایش کمی یخ بریزید و روی یخ یک قطعه توری فلزی بیندازید تا یخ را در کف لوله نگهدارد. در یک لوله آزمایش دیگر فقط کمی یخ بریزید. سپس هر دو لوله را تقریباً پر از آب کنید.
2 – قسمت بالای لوله ی اول و قسمت پائین لوله ی دوم را مطابق شکل، روی چراغ الکلی بگیرید. چه مشاهده می کنید؟ در کدام لوله یخ، زودتر آب می شود؟در لوله اول آب به جوش می آید بدون آنکه یخ ذوب شود. در لوله دوم یخ شروع به ذوب شدن می کند و پس از ذوب شدن آب گرم شده به جوش می آید.
به دو پرسش زیر پاسخ دهید.
1– از این آزمایش، درباره میزان رسانایی گرمایی آب، چه نتیجه ای می توان گرفت؟
2 – در کدام لوله جریان همرفتی بوجود می آید؟ چرا؟
1-آب رسانای خوبی نیست زیرا گرما را به یخ منتقل نکرد(در لوله اول)
2-در لوله ی دوم، زیرا جریان همرفتی همیشه از پائین به بالا برقرار است.
فکر کنید :ص 66
یکی از راه های جلوگیری از اتلاف گرما استفاده از پنجره ی دو لایه است. به نظر شما پنجره ی دو لایه با کدام یک از راههای انتقال گرما از هدر رفتن گرما جلوگیری می کند؟
چون بین دو لایه مقداری هوا قرار می گیرد و هوا هم عایق است و از انتقال گرما به طریق رسانایی جلوگیری می کند.
آزمایش کنید. ص 67
مقداری الکل روی دست خود بریزید و به آن فوت کنید. چه اتفاقی می افتد؟ چرا؟
آیا می توانید توضیح دهید که چرا در قدیم آب را برای خنک شدن داخل کوزه نگهداری می کردند؟
دست ما احساس سرما می کند. زیرا ا لکل به سرعت تبخیر شده و گرمای زیادی را از دست ما می گیرد.
چون کوزه از گل زمین پخته ساخته شده مقداری از آب درون آن به بیرون تراوش می کند، آب سطح کوزه برای تبخیر شدن گرما از درون کوزه گرفته و آب درون آن خنک می شود.
اطلاعات جمع آوری کنید: ص 70
1 – کاربراتور چه نقشی در اتومبیل برعهده دارد؟
2-در اتومبیل اگر نسبت مقدار هوایی که با سوخت مخلوط می شود مناسب نباشد چه مشکلاتی بوجود می آید؟
- مخلوط کردن بنزین یا هوا به نسبت معین برای سوختن
- احتراق به خوبی انجام نمی گیرد، سوخت کامل نمی سوزد واتومبیل دود سیاه می کند وموتور به خوبی کار نمی کند.
پرسش وپاسخ فصل 4
1- گرماچیست؟
گرما صورتی از انرژی است که اگر به جسمی داده شود جنبش ذرات آن بیشتر واگر از ماده گرفته شود جنبش ذرات آن کم می شود
2- انرژی درونی یک ماده به چه جیزهایی بستگی دارد؟
به انرژی جنبشی و انرژی پتانسیل ذرات موجود در ماده بستگی دارد
3 – دما چیست؟
مقدار گرمایی است که به یک کیلوگرم ماده ی جامد در نقطه ذوب داده می شود تا از حالت جامد به مایع درآید
4- گرمای نهان ذوب چیست ؟
مقدار گرمایی است که به یک کیلو گرم ماده ی جامد داده می شود تا از جامد به مایع تبدیل شود
5 – گرمای نهان میعان چیست؟
مقدار گرمایی است که به یک کیلوگرم ماده ی جامد در نقطه ذوب داده می شود تا ازحالت جامد به مایع درآید.
6 – تفاوت اجسام سرد با اجسام گرم از نظر انرژی تابشی چیست؟
اجسام سرد انرژی بیشتری دریافت می کنند و کمتر صادر می کنند اما اجسام گرم انرژی کمتری را گرفته و انرژی بیشتر را صادر می کنند.
7– برای عمل سرد سازی از کدام تغییر حالت ماده استفاده می شود؟
تبخیر – میعان
8 – موتور اتومبیل دارای چند مرحله است ؟ نام ببرید؟
مکش - تراکم - انفجار - تخلیه
پرسش و پاسخ متن بخش سوم
1 – لایه های زمین را به ترتیب از خارج به داخل بیان کنید:
پوسته – گوشته – هسته
2 – وجود کدام عناصر خاصیت مغناطیسی کره ی زمین را نشان می دهد؟
آهن – نیکل
3 – لایه بالایی پوسته ی زیر قاره ها بیشتر از چه عناصری ساخته شده است؟
سیلسیم – آلومینیوم
4 – سنگ کره به چه بخشی از زمین گفته می شود؟
پوسته سنگی و سخت زمین همراه با قسمت سنگی گوشته را سنگ کره گویند.
فکر کنید :
1 – کدامیک از مواد زیر کانی هستند و کدامیک کانی نیستند؟
|
آب |
یخ |
نمک خوراکی |
نفت |
شیشه |
مروارید |
مغزمداد |
گچ |
جیوه |
طلا |
شکر |
الماس |
|
|
* |
* |
|
|
|
* |
* |
|
* |
|
* |
مشاهده کنید :
1 – مقداری آب دریا یا چاه را در ظرفی بریزید، سپس ظروف آب را در محل گرمی قراردهید تا آب آن بخار شود. در ته ظرف چه می بینید؟
2- یک میخ آهنی را به مدت چند روز در یک محل مرطوب قراردهید،روی میخ چه می بینید؟
- در ته ظرف مقداری نمک رسوب می کند.
- روی میخ زنگ می زند.
مشاهده کنید :
مقداری نمک خوراکی را روی شعله ی آتش بپاشید،رنگ شعله چه تغییری می کند؟
رنگ شعله زرد می شود که نشانگر وجود سدیم در نمک طعام است.
فکر کنید :
1 – چرا طی صدها میلیون سال که از عمر زمین می گذرد همه ی کوه ها از بین نرفته اند ودریاها و دریاچه ها از مواد رسوبی پر نشده اند؟
چون سنگ های رسوبی بوجود آمده دوباره بر اثر عواملی چون چین خوردگی یا گسل از آب خارج شده و بصورت کوه در می آیند.
فکر کنید :
دیده اید که همواره در ته کتری و سماور لایه های نازکی از آهک بوجود می آید. آیا برای تشکیل این لایه ها باید آب کتری یا سماور بطور کامل تبخیر شوند؟
خیر هر زمان که املاح موجود در آب به حد اشباع رسید اضافی املاح بصورت رسوب در
دیواره کتری ته نشین می شود.
پرسش و پاسخ متن فصل 6 :
1 – کانی چیست؟
مواد طبیعی و خالصی هستند که انسان و سایر جانداران در بوجود آمدن آنها دخالت ندارند
2 – کانی های اولیه کدامند؟ مثال بزنید.
کانی هایی هستند که بر اثر سردشدن مواد مذاب حاصل می شوند. مثل کوارتز – فلدسپات – میکا
3 – ماگما چیست؟
مواد مذاب درون زمین را ماگما گویند.
4 – سنگ های آذرین درونی چگونه تشکیل شده ،مثال بزنید؟
از سردشدن مواد مذاب در خارج از زمین بوجود می آیند. مثل گرانیت و گابرد
5- دو ویژگی سنگهای رسوبی را بنویسید؟
1. لایه لایه هستند
2. دارای فسیل باشند
6- کاربرد اساسی سنگ ها و کانی ها در کجاست؟
1. برای تأمین ماده
2. تأمین انرژی
7 – در مخازن نفتی منظور از سنگ پوششی چیست؟
سنگ هایی هستند که به صورت یک لایه نفوذ ناپذیر در روی مخازن نفتی وجود دارد و از بالاآمدن نفت جلوگیری می کنند.
8 – زغال سنگ ها معمولاً بین کدام گروه سنگها یافت می شوند و چه مصارفی دارند؟
به صورت لایه هایی بین سنگ های رسوبی یافت می شوند و مصرف آن ها در تولید
انرژی،ذوب فلزات،پتروشیمی می باشد.
9 – از سنگ ها و کانی ها چگونه در صنایع الکتریکی استفاده می شود؟
برای ساختن انواع ترانزیستور و قطعات بکار رفته در وسایل صوتی و تصویری ،گرمائی و..
فکر کنید:
چرا باوجود اینکه پلانکتون ها در دریاهای قدیمی به فراوانی وجود داشته اند، در همه ی رسوبات این دریاها نفت وگاز تشکیل نشده است؟
ممکن است رسوب گذاری به آرامی صورت گرفته باشد و پلانکتون ها تجزیه شده و از بین رفته باشند . ممکن است اکسیژن موجب اکسیده شدن آنها شده باشد
تحقیق کنید :
1 – بیشتر منابع نفت و گاز ایران در چه مناطقی قرار گرفته اند؟
خلیج فارس ، خوزستان،سرخس ،نواحی قم
2 – سنگ مخزن و سنگ پوشش منابع نفت و گاز ایران را چه سنگ هایی تشکیل می دهند؟
سنگ آهک، سنگ گچ، مارن، ایندریت
3 – کشور ما به چه کشورهایی گاز صادر می کند و چگونه؟
بوسیله کشتی به بسیاری از کشورهای صنعتی به وسیله لوله به ترکیه
تحقیق کنید
1 – علت افزایش استخراج زغال سنگ چیست؟
افزایش قیمت نفت و گاز، افزایش جمعیت ، احتیاج بیشتر به انرژی
2 – علت کاهش استفاده از زغال سنگ برای تولید انرژی چیست؟
جلوگیری از آلودگی هوا – زیرا زغال سنگ وقتی که می سوزد گازهای آلوده کننده ی زیادی وارد هوا می کند.
فکر کنید :
عمل تخریب سنگ ها توسط یخ زدن آب ، بیشتر در چه مناطقی از زمین و چه فصل هایی از سال صورت می گیرد؟
بیشتر در مناطق کوهستانی و در فصل های پائیز و زمستان بیشتر صورت می گیرد.تفسیر کنید:
پس از حفر تونل های راه سازی،کف تونل دائماً پر از خرده سنگ می شود. علت آن چیست؟
وقتی که تونل حفر می شود با کندن سنگ ها فشار از روی بعضی از سنگ ها برداشته می شود و در نتیجه سطح آنها بر اثر انبساط کم کم خرد شده و بداخل تونل می ریزد. برای جلوگیری از ریزش باید دیوارها و سقف تونل را با سنگ های مخصوص و سیمان پوشانید
فکر کنید :
به نظر شما، تغییرات دما روی سنگ هایی که از یک کانی درست شده اند بیشتر است یا سنگ هایی که از چند کانی ساخته شده اند؟ دلیل آن چیست؟
سنگ هایی که از چند نوع کانی درست شده اند. زیرا میزان انبساط و انقباض همه ی کانی ها یکسان نیست. بعضی میزان انبساط بیشتری دارند و بعضی کمتر که همین موجب اختلاف حجم قسمت های مختلف سنگ شده و آن را متلاشی می کند.فکر کنید :
کدامیک از استان های ایران،آثار باستانی بیشتری دارد؟
فارس - اصفهان – خوزستان
آیا رابطه ای بین تعداد آثار باستانی با هوازدگی شیمیایی وجود دارد؟
در مناطقی که هوازدگی شیمیایی بیشتر باشد بناهای قدیمی زودتر از بین رفته در نتیجه آثار باستانی کمتری وجود دارد.
فکر کنید :
مقدار خاک یک منطقه به عواملی چون آب و هوا، نوع سنگ های محل،مدت زمان ،شیب زمین و تعداد جانداران آن منطقه بستگی دارد. آیا می توانید نقش هر یک از عوامل بالا را در تشکیل خاک توضیح دهید.
آب و هوا: نوع آب و هوا در عمل هوازدگی بسیار مؤثر است مثلاً آب و هوای گرم و مرطوب هوازدگی شیمیایی سریعتر از بیابان ها است.
نوع سنگ : مقاومت همه سنگ ها در برابر هوازدگی یکسان نیست. بعضی مقاومت کمتری دارند و زود متلاشی می شوند مثل سنگ آهک که سرعت تشکیل خاک را زیاد می کنند اما بعضی از سنگ ها بسیار مقاوم هستند و دیرتر متلاشی می شود و سرعت تشکیل خاک در آن حاکم است.
محل : مواد وقتی در قسمت سطحی زمین و در معرض آب و هوا باشند زودتر متلاشی و به خاک تبدیل می شوند.
مدت زمان : هر چه زمان طولانی تر باشد مواد بیشتری دچار هوازدگی شده و خاک بیشتری حاصل می شود.
شیب زمین: هر چه شیب زمین بیشتر باشد مواد بر اثر لغزه زمین حرکت و به هم برخورد کرده و به ذرات کوچکتر تبدیل شده و سرعت تشکیل خاک را بیشتر می کنند.
فکر کنید :
1 - کشاورزان قبل از کشت ،زمین خود را شخم می زنند ، آیا می دانید ؟ چرا؟
برای اینکه فاصله بین ذرات بیشتر شود تا آب و هوا به آسانی در خاک نفوذ کند و جنب و
جوش موجودات ذره بینی زیاد گردد باقی مانده گیاهان و حیوانات زودتر پوسیده می شوند و زمین تقویت می گردد.
2 – برخی از کشاورزان یک گیاه را دو با ر متوالی در یک زمین نمی کارند. آیاعلت آن را می دانید؟
به علت شیوع آفات و امراض و ازدیاد علف های هرز و کم شدن گروهی از مواد غذایی خاک و به هم خوردن تعادل مواد غذایی در خاک رویی و خاک زیرین باید تناوب کشت صورت بگیرد.فکر کنید :
آیا یک کشاورز باید بداند که خاک مزرعه اش اسیدی است یا بازی؟چرا؟
بله،زیرا که میزان اسیدی یا بازی بودن خاک از حدمعمول بیشتر یا کمتر باشد. گیاه در آن رشد چندانی ندارد. و نیز بعضی از گیاهان در خاک های اسیدی بهتر رشد می کنند و بعضی در خاک های بازی رشد می کنند
بخش چهارم
سؤالات متن فصل 9 :
1 – سلول چیست؟
کوچکترین واحد ساختمانی بدن موجودات زنده را سلول گویند.
2 – آیا هر چه جاندار بزرگتر باشد اندازه ی سلول های آن هم بزرگتر است؟
خیر، زیرا بین سطح و حجم سلول نسبت معینی وجود داد پس مقدار سلول ها بیشتر است نه حجم سلول ها.
3 – سلول ها چه موادی را دفع می کنند؟
مواد زاید – کربن و دی اکسید (CO2)
4 – مواد معدنی و مواد آلی غذاها کدامند؟
مواد معدنی :نمک ها، مواد آلی : پروتئین ها، چربی ها، کربوهیدرات ها، ویتامین ها
5 – دو فایده مهم چربی ها را در بدن بیان کنید.
الف) تولید انرژی در بدن
ب) محافظت بدن در برابر سرما و ضربه
6 – استفاده بیش از حد ویتامین ها در بدن زیان آور است؟ چرا؟
ویتامین های محلول در چربی زیرا ویتامین هایی که محلول در آب هستند اضافی آنها توسط آب به صورت ادرار دفع می شوند. اما محلول در چربی
دفع نمی شوند و تولید بیماری می کنند.7 – در هر یک از اعمال زیر کدام عناصر در بدن دخالت دارند؟الف) تنظیم ضربان قلب (سدیم)
ب) تنظیم فعالیت غده تیروئید (ید)
ج) سلامت استخوان ها و دندان ها (فسفر و کلسیم)
د) انتقال گازهای تنفسی توسط گلبول های قرمز (آهن)8 – کار دستگاه گوارش چیست؟غذا را برای هدف سلول ها آماده می کند یعنی مولکول های درشت را به مولکول های ریز تبدیل کرده تا جذب سلول ها شوند.
9 – کدام قسمت دستگاه گوارش نسبت به سایر قسمت ها اهمیت بیشتری دارد؟ چرا؟روده باریک، زیرا در آنجا هضم کامل تمام غذاها صورت می گیرد و عمل جذب هم درآنها صورت می گیرد.10 – آنزیم چیست؟موادی هستند که در شیره های گوارشی وجود دارند که از سلول های معینی در دیواره لوله گوارش ترشح می شوند و موجب هضم غذاها می شوند.
تفسیر کنید :
قلب بطور منظم منقبض و ضبط می شود. این عمل را ضربان قلب می گویند. در هر ضربان خون به قلب وارد و از آن خارج می شود. این چرخه مراحل یک ضربان قلب را نشان می دهد.
مراحل ضربان قلب شامل انقباض دهلیزها و انقباض بطن ها و استراحت است که بطور متوسط در هشت دهم ثانیه انجام می گیرد، با انقباض دهلیزها خون از راه دریچه های یک طرفه کننده بین دهلیز و بطن وارد بطن ها می شود چون این کار نیروی زیادی نمی خواهد و دیواره دهلیزها چندان ... و قوی نیست و در عوض هنگام انقباض بطن خون باید به همه جای بدن برسد برای این کار باید با فشار وارد سرخرگ آئورت و ششی شود و در هنگام استراحت همه از دو سیاهرگ بزرگ بالایی و پائینی خون از اندام ها وارد قلب می شود.
مشاهده کنید
الف) دیواره ی کدام حفره ی قلب قطورتر است ؟ چرا؟
ب) سرخرگ ها و سیاهرگ های متصل به قلب، چه تفاوت ساختمانی دارند؟
ج) دریچه های بین دهلیز و بطن چگونه عمل می کنند؟
- دیواره بطن ها از دهلیزها قطورتر است. علت این است که باید فشار خون را به خارج از قلب انتقال دهند.
- دیواره سرخرگ ها قطورتر است و مانند شیلنگ آب لوله ای هستند اما دیواره سیاه رگها نازکتر و هنگام خالی بودن مثل تیوپ دوچرخه به هم می رسد.
موجب یک طرفه کردن حرکت خون از دهلیزها به بطن ها می شوند.
سؤال از متن فصل 12
1 – بخش های مهم خون کدامند؟
پلاسما، سلولهای موجود در پلاسما
2 – سلول های موجود در پلاسمای خون کدامند؟
گلبول های قرمز – گلبول های سفید - پلاکت ها
3 – عامل قرمزی رنگ خون چیست و در کجا قرار دارد؟
هموگلوبین است که درون گلبول های قرمز قرار دارد.
4 – کار گلبول های سفید چیست ؟ و کار خود را چگونه انجام می دهند؟
دفاع از بدن در برابر میکروب هاست که به دو طریق با میکروب ها مبارزه می کنند یا آن ها را می خورند یا ماده ای ترشح می کنند بنام پادتن که از فعالیت میکروب ها جلوگیری می کند.
5 – وظایف خون در بدن را بنویسید.
الف) وسیله انتقال مواد
ب) ثابت نگهداشتن دمای بدن
ج) رابطه بین سلول ها
د) دفاع از بدن در برابر میکروب ها
6– ویروس ایدز چه تأثیری بر دستگاه ایمنی بدن می گذارد؟
ویروس ایدز سلول های ایمنی بدن را از بین می برد. به همین دلیل فرد مبتلا به تدریج ایمنی بدن خود را از دست داده و بسیار آسیب پذیر می شود.
آزمایش کنید :
1 – سرعت عبور خون در رگ های با قطر متفاوت چگونه است؟
2 – آیا جریان خون در رگ ها یک طرف است یا دو طرفه ؟
3 – حرکت گلبول های قرمز از درون مویرگ ها چگونه است ؟
- هر چه قطر زیادتر باشد خون سریعتر حرکت می کند.
- همیشه یک طرفه است
- چون مویرگ ها بسیار نازک هستند حرکت بسیار کند و گلبولهای بصورت یک ردیفی حرکت می کنند.
- فکر کنید : 1 – نقش گردش بزرگ و گردش کوچک خون را توضیح دهید؟
2 – چرا به کبد بر خلاف بقیه اندام ها، دو رگ وارد شده است؟
- گردش بزرگ از بطن چپ شروع و پس ازعبور از اندامها به دهلیز راست ختم می شود. گردش کوچک از بطن راست شروع پس از عبور از ششها به دهلیز چپ ختم می شود. در گردش بزرگ خون روشن از قلب خارج و پس از عبور از اندام ها تیره شده و به قلب باز می گردد. اما در گردش کوچک برعکس این عمل خون تیره خارج شده و در ششها تصفیه کشته خون روشن وارد قلب می شود.
- به کبد یک سرخرگ برای تغذیه وارد می شود. یک سیاهرگ مواد غذایی را از روده باریک به کبد می آورد برای کنترل و بازرسی سیاهرگ باب نام دارد
- اطلاعات جمع آوری کنید :
1 – تحقیق کنید وجود فشار خون بالا و فشار خون پائین، چه ضرری دارد؟
- وقتی فشار خون از حد معمول بیشتر باشد دیواره سرخرگ ها انعطاف پذیری زیادی را ندارند و دیواره آنها سخت شده است و در نتیجه قلب به سختی خون را وارد رگ ها می کند به قلب فشار می آید و گاهی رگ ها دچار شکستگی شده و خونریزی ایجاد می شود. اگر فشار خون کمتر از حد معمول باشد،خون به مغز نمی رسد و خطرناک است.
فکر کنید :
1 – وظیفه اصلی زبان تشخیص مزه ی غذاهاست. آیا کارهای دیگر را می توان برای زبان در نظر گرفت؟
2 – به نظر شما آیا عمل جویدن ایجاد تغییر فیزیکی در غذاهاست یا تغییر شیمیایی ؟ دلیل بیاورید.
3 - چرا غذا باید جویده شود؟
1. زبان در حرکت دادن لقمه ی داخلی دهان دخالت دارد و به عمل جویدن کمک می کند و به عمل بلع نیز یاری می رساند.
. عمل جویده شدن و خرد کردن غذاهاست یعنی تغییر فیزیکی است.
3. هرچه غذا بیشتر جویده شود نرم تر می گردد . در نتیجه کار معده آسانتر خواهد شد. در گوارش شیمیایی سریعتر بهتر انجام می گیرد.
آزمایش کنید. گوارش پروتئین ها :
1- سفیده ی یک تخم مرغ پخته را خرد کنید و قطعات آن را در چهار لوله آزمایش 1،2،3،4 بریزید.
- به لوله شماره ی 1، ده میلی لیتر آب اضافه کنید.
- به لوله شماره ی 2 ، ده میلی لیتر محلول پپسین اضافه کنید.
- به لوله شماره 3، ده میلی لیتر ممحلول هیدروکلرید اسید رقیق اضافه کنید
- به لوله شماره 4 ،ده میلی لیتر محلول پپسین و دو قطره محلول، اسید اضافه کنید.
2 – چهار لوله را برای چند ساعت و یا به مدت یک شب در جای نسبتاً گرمی (در حدود دمای بدن) بگذارید.
3 – مایع درون لوله ها را مقایسه کنید. چه تفاوتی در آن ها ایجاد شده است؟ دلیل آن چیست؟
سفیده تخم مرغ در سه لوله اول چندان تغییری نمی کند اما در لوله شماره 4 سفیده ی تخم مرغ حل شده است. زیرا پپسین معده در مجاورت اسید موجب هضم پروتئین ها می شود و سفیده تخم مرغ هم چون نوعی پروتئین است پس هضم شده است.
اطلاعات جمع آوری کنید.
داروی ضد اسهال و ضد یبوست چه نوع موادی دارند و در کجال لوله گوارش کار خود را انجام می دهند؟
آب در روده بزرگ به مقداری (زیاد) جذب بدن می شود تا بدن بیهوده آب از دست ندهد. هر ماده ای که مانع جذب آب در روده بزرگ شود ایجاد بیماری اسهال می کند و برعکس هر ماده ای که باعث شود آب بیش از حد جذب بدن شود ایجاد بیماری یبوست می کند.
مشاهده کنید :
یک شش گوسفند سالم تهیه کنید و پس از مشاهده ی آن به پرسش های زیر پاسخ دهید:
1 – نای و نایژه ها چه خصوصیاتی دارند؟
2 – شش ها در موقع لمس کردن ( و بعد از دمیدن در نای) چگونه حس می شوند؟
3 – رنگ شش ها مربوط به چیست؟
4 – قسمتی از شش را برش دهید . در محل برش چه می بینید؟
- لوله هایی که سطح ناصاف دارند و جنس آنها غضروف می باشد.
- قبل از دمیدن حجم کم و بسیار نرم و شل است و رنگ آنها تیره، اما بعد از دمیدن حجم زیاد بوده و کمی سفت تر می شوند و رنگ آن را روشن می باشد.
- مربوط به سلول های پهن و نازکی است که مویرگ های زیادی دارند و قبل از دمیدن سلولها جمع شده و کبود به نظـــر می رسند اما وقتی پر از هــوا می شوند دیواره کیسه های هوا نازک شده و به رنگ روشن در می آیند.
- حفره های اسفنجی شکل دیده می شود که نشان دهنده ی کیسه های هوایی بسیار زیاد می باشد. فکر کنید :
در بدن به جز کلیه ها، چند اندام دفعی دیگر نیز وجود دارند. نام ونوع کارهای آنها را در جدولی مانند جدول زیر بنویسید.
|
نام اندام دفعی |
محل در بدن |
نوع کار |
|
1- کلیه ها 2- غده های عروق 3- روده بزرگ 4- غده های اشکی 5- شش ها |
دراخل شکم در پوست داخل شکم داخل چشم داخل قفسه سینه |
دفع اوره،نمک ها وتنظیم مقدار آب بدن دفع عرق،مواد زاید و خنک کردن بدن دفع مواد زاید،تنظیم آب بدن دفع آب،شستشوی چشم دفع کربن و دی اکسید |
تفسیر کنید :
می دانیم که آب لازم ترین ماده برای بدن است. اما کار مهم کلیه ها دفع این ماده است. آیا در کلیه ها، «آب ماده ی غیر لازم» محسوب می شود؟ چگونه ممکن است ماده ای هم لازم و هم
غیر لازم باشد؟
در این جدول ترکیب خون و ادرار با هم مقایسه شده اند.
1 – از مقایسه ی این ارقام چه نتیجه ای می گیرید؟
2 – پزشک ها اغلب از بیمار می خواهند که ترکیب ادرار خود را در آزمایشگاه مشخص کند، به نظر شما این کار چه کمکی به پزشک می کند؟
چون آب در بدن مصرف نمی شود، اما موجب حمل و نقل مواد در بدن می شود
|
مواد |
پلاسما(درصد) |
ادرار(درصد) |
|
آب |
91 |
95 |
1 – نتیجه می گیریم که در پلاسما بعضی از مواد زیاد هستند و در ادرار وجود ندارند(پروتئین – قند) و بعضی مانند آب دریا را ادرای زیادتر هستند. و مواد نیتروژن دار باید از بدن خارج شوند.
2- اندازه گیری مقدار بعضی از مواد در ادرار راهنمای خوبی برای تشخیص بیماری است. مثلاً وجود قند یا پروتئین در ادرار نشانه بیماری است.
مقایسه کنید :
1 – هوای دم و بازدم چه تفاوت هایی دارند؟
2 – مولکول اکسیژن O2 و کربن دی اکسید CO2 است. به نظر شما کربن (C) از کجا به اکسیژن اضافه شده است؟
در هوای دم مقدار اکسیژن بیشتر است اما در بازدم مقدار کربن دی اکسید زیاد است - از شکسته شدن مولکول ،گلوکز در سلول کربن آزاد شده و در هنگام سوختن با اکسیژن ترکیب می شود. گلوکز + اکسیژن ---> کربن دی اکسید+ آب
|
گاز |
دم |
بازدم |
|
اکسیژن |
21 درصد |
17 درصد |
|
نیتروژن |
79 درصد |
79 درصد |
|
کربن دی اکسید |
کم تر از 1/0 درصد |
4 درصد |
آزمایش کنید ، اثبات وجود کربن دی اکمسید در هوای بازدم :
1 – مقداری آهک را در آب حل کرده و با کاغذ صافی آن را کاملاً صاف کنید.
2 – آب آهک را در شیشه ای بریزید و به وسیله یک نی نوشابه، چند ثانیه در آن بدمید؟
چه تغییری در محلول آب آهک صورت می گیرد؟
از کجا بفهمیم که این تغییرمربوط به وجود کربن دی اکسید هوای بازدم است؟
- آب آهک کدر می شود
- از آنجا که با وارد کردن هوای معمولی با یک تلمبه به داخل آب سطح آن کدر نمی شود
اطلاعات جمع آوری کنید
1 – تاریخچه کشف ویتامین ها بسیار جالب است. درباره ی آن مطالعه کنید و نتیجه را به بحث بگذارید:
حدود 400 سال قبل جهانگردی به نام ماژلان تصمیم گرفت با کشتی دور دنیا را بگردد. در هنگام سفر طولانی مشاهده کرد که دهان ملوان ها زخم شده و ازلثه ی آنان خون جاری شده است و بعد مفصل های آنها باد کرد و چنان دردناک می شد که قابل تحمل نبود. نام این بیماری اسکوربوت است. وقتی که به جزایر فیلیپین رسیدند مقداری غذای تازه و مرکبات استفاده کردند مشاهده شده که بیماری برطرف شد و بعد دریافتند که کمبود ویتامین C موجب بروز بیماری اسکوربوت شده است.
اطلاعات جمع آوری کنید :
بعضی از افراد گیاه خوار یا خام خوارند. بعضی نیز فقط یک یا دو نوع غذا می خورند. گزارشی از درستی یا نادرستی کار آنان تهیه کنید.
کسانی که خود را از غذاهای جانوری محروم کنند مواد پروتئینی به اندازه کافی ممکن است به بدنشان نرسد و از لحاظ رشد، سلامتی، فعالیت های مختلف نمی تواند مثل کسی باشند که از غذای متنوع استفاده می کند
